Pgs. Ts. Po Dharma

Lời của BBT Champaka.info: Tác phẩm Vương quốc Champa. Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835 được kết thúc bởi một chương phụ lục nhằm trình bày hai văn bản viết bằng tiếng Chăm mang tên Ariya Po Ceng (mã số CAM MICROFILM 17-1) và Ariya Po Phoak (mã số CM 29-1). Sau khi so sánh nội dung của hai tác phẩm,  người ta nhận thấy rằng Ariya Po Ceng chú tâm rất nhiều đến thái độ của triều đình Huế chống lại vương quốc Champa, trong khi đó Ariya Po Phaok chỉ quan tâm đến chính sách mà vua Minh Mệnh đã áp dụng trên lãnh thổ Champa.

  Ai cũng biết, biên niên sử Việt Nam là nguồn tư liệu chính thức của triều đình Huế, thành ra nội dung của nó chỉ biểu lộ cho quan điểm Việt Nam mà thôi. Ngược lại, tư liệu viết bằng tiếng Chăm thường có nội dung mang tính cách phóng sự, không tiêu biểu cho quan điểm của triều đình Champa thời đó.

Biên niên sử Việt Nam và biên niên sử Chăm thường công nhận một biến cố chung, nhưng lúc nào cũng đưa ra hai quan điểm khác nhau về nguyên nhân của biến cố. Đây không phải là vấn đề đáng ngạc nhiên, vì biên niên sử Việt Nam được thực hiện bởi cây bút của những người thắng trận, trong khi đó biên niên sử Chăm do nhóm thua trận ghi lại. Chính vì nguyên nhân đó, người ta cần phải đối chiếu những dữ kiện nằm trong hai biên niên sử này để định giá lại những sự thật và ngày tháng của biến cố đã xảy.

Xin bấm vào đây để xem:

• Lời mở đầu của phần phụ lục

• Ariya Po Ceng

• Ariya Po Phaok