| Chân Dung Cát, Bài đọc thêm |
|
| Written by Mang Viên Long | ||
| Monday, 30 January 2012 04:56 | ||
Ðể hiểu thêm về Inrasara và làm sáng tỏ bài phê bình của chúng tôi về tác phẩm Chân Dung Cát, độc giả có thể đọc thêm bài Mang Viên Long và Ký Còm, hai nhà văn gốc Việt đã phê bình Inrasara đăng trên diễn đàn văn chương Việt Nam và nước ngoài như website: www.vanchuongviet.org, www.tienve.org, www.talavat.org,v.v.
Đôi điều cần nói về : Không có cuộc Cách mạng Thơ trong tương lai gần của Inrasara Mang Viên Long Một người bạn văn ở Saigon có photo gửi cho tôi bài “Không có cuộc Cách mạng Thơ trong tương lai gần”[1] của Inrasara, vì anh nghĩ tôi ở thôn quê – ít có điều kiện tiếp xúc với nhiều tạp chí, tuần báo! Do vậy, có tin tức, bài vở nào hay hay lạ lạ là cắt (hay photo) gửi cho tôi ngay! Nhân đây, cũng xin gửi lời cám ơn người bạn văn tốt bụng thân quý. Và, cũng do “nhân duyên” ấy – mới có “Đôi Điều Cần Nói…” với Inrasara hôm nay. Thực ra, những gì Inrasara trình bày trong “tiểu luận” nêu trên đều bình thường; trong chừng mực nào đó – đã nói lên được hoài vọng đổi mới cho Thi ca của đa số người có tâm huyết với nền Thi ca của nước nhà trong mấy chục năm gần đây. Bởi vì, với một dòng thơ trì trệ, buồn nản như vậy – thật có rất ít “cái mới, cái lạ” (cần thiết) cho người đọc, và nhất là cho nền Thi ca của đất nước trong hội nhập và phát triển đang được nhiều người quan tâm, ưu tư, khao khát! Tuy vậy, nói gì thì nói – có thể “nhận định, phê phán, khen ngợi, dự đoán, hay tiên đoán (v.v…)” – nhưng tuyệt đối không được dẫm đạp, khinh thường (thậm chí nặng lời) với quá khứ - Bởi vì, tôi nghĩ quá khứ đã làm xong việc của nó trong một giai đoạn – một chặng đường của lịch sử phát triển văn học đất nước. (xin lỗi Ô.Inrasara – chính ông và cả chúng ta, cũng đã “lớn lên” nhờ những người ấy cơ mà? Ông đã quên rồi sao?). Nó không có tội gì – và cũng không phải là vô ích, đã “làm hỏng bầu khí quyển khí quyển thơ mà không tự biết” như lời ông đã viết. Những nhà thơ – mà Inrasara gọi là “Những kẻ sáng tác theo truyền thống” – (Tại sao gọi là “kẻ” – chữ “truyền thống” ở đây cũng chưa ổn!) – có suy nghĩ mà Inrasara cho là “lối suy nghĩ đầy tai hại” là: - “(…) Rằng thơ không phải cách tân chi chi cả mà chỉ cần viết sao cho hay (…)”. Suy nghĩ đúng đắn như vậy mà Inrasara đã “nổi giận” cho là “đầy tai hại” (và gọi họ là “những kẻ” (!) Nghe xa lạ và vô ơn quá!). Trong bốn từ “Viết sao cho hay” thì đã ngầm chứa sự “cách tân, đổi mới – từ hình thức đến nội dung” rồi còn gì? “Viết sao cho hay” – có nghĩa là đã được người đọc nhìn nhận, chia sẻ, và ghi nhớ rồi. Thơ mà không có ai đọc, không ai hiểu nổi, không ai chia sẻ cảm xúc, tâm sự, khát vọng (v.v…) cách của người “sáng tạo / cách tân” ra nó – thì thơ để làm gì nhỉ? Không lẽ để “thách đố, lòe bịp, cầu danh hảo”? Nhà thơ (anh hay chị) có thể “cách tân” – hậu hiện đại hay “hậu” gì gì cũng được cả - nhưng thơ phải truyền cảm (cảm xúc) có ý nghĩa sâu sắc về điều mình muốn giải bày (trí tuệ). Nếu không muốn cho người đọc hiểu, sẻ chia, hòa nhập với cảm xúc của mình – thì “sáng tạo” thơ ra cho ai? Để làm gì nhỉ? (có “nhà thơ” đã lớn tiếng “chê” người đọc không có trình độ, không có cảm quan mới – nên cần phải một thế kỷ nữa mới có người hiểu nổi thơ của anh ta (!)). Lâu nay, người ta đã “cưỡng bức” thơ, đã “ép duyên” thơ – thậm chí xem nó như là “vũ khí” – nên bây giờ, có lẽ đến lúc hãy để cho “nàng thơ” thong dong, tự tại – như chính bản chất nguyên thủy của “cô ta”. Như vậy, sẽ dễ thương hơn, xinh đẹp hơn. Một số nhà thơ “hậu hiện đại” – hay “cố tình” làm ra vẻ “cách tân” đã “hành hạ” nàng thơ quá đáng (!). Họ nhào lộn, làm tình, trang điểm kỳ quái cho thơ – khiến người đọc yếu bóng vía – nhìn vào, có thể bị… tặng huyết áp, choáng váng, và mất hồn (!) Inrasara có lẽ đã cho mình là một trong vài nhà thơ tiên phong trong “cách tân, hiện đại hóa” của Việt Nam – có lẽ điều đó còn quá sớm – và không phải lúc. Nhà thơ (nhà văn – nói chung) anh cứ sáng tác – chỉ biết sáng tác, theo quan điểm, lập trường; theo khả năng của riêng mình – còn “gọi là gì” thì nên dành cho người đọc, cho quý nhà phê bình, cho lịch sử văn học mai hậu. (Chứ có vội vàng gì đâu?). Vịêc gì đến, “đủ duyên” – nó sẽ đến. Cũng chẳng cần “mò đoán”, tiên liệu, hay tiên tri cho nó thêm rối rắm! Theo thiển ý – thơ không cần “bè nhóm, trường phái” chi cả. Lại không cần “tuyên ngôn đao to / búa lớn” (kinh nghiệm ở phương Tây loại này không tồn tại được lâu dài) – mà chỉ cần mỗi người ý thức được sứ mệnh của mình, khát vọng của mình – mà ngày đêm nỗ lực cống hiến cho người đọc, cho văn học… những tác phẩm ngày càng sâu sắc, trí tuệ và truyền cảm hơn mà thôi! góp phần xây dựng con người, xây dựng đời sống – ngày càng hạnh phúc và đáng sống. Nếu tuyên bố, tuyên ngôn – hay bè nhóm (v.v…) mà chẳng có tác phẩm lớn, đáng nhớ – thì để làm gì nhỉ? Chẳng lẽ chỉ để cho mình thôi sao? Suy cho cùng – chúng ta không nên đặt lên vai “nàng thơ” nhiều thứ quá – nặng nề và kỳ quái, sẽ làm cho nàng thơ mong manh, xinh đẹp của chúng ta… chết yểu mất! Đáng buồn thay! Hãy cứ thong thả đến với nàng, bên nàng với tấm lòng thành và trân trọng – thế nào, nàng thơ kiều diễm của chúng ta cũng sẽ “mỉm cười”…
Th.4/2008
Đôi điều phúc đáp nhà thơ Inrasara Mang Viên Long Người bạn Văn từ Sàigòn gọi cho tôi báo tin – Anh vừa truy cập “Vanchuongviet.org” thấy có bài viết của tôi (1.5.08) – và ngay đó (2.5) đã có bài “Đôi Điều Về : “Đôi Điều Cần Nói Về… của Mang Viên Long” của Inrasara. Anh còn cẩn thận in và gửi thư EMS ra cho tôi. Biết là đã làm phiền người bạn quá nhiều – nhưng lại nghĩ “có còn mang nợ nhau” thì … kiếp sau mới còn hy vọng gặp lại – nên tôi chỉ biết cảm ơn!... Nhà thơ Inrasara đã “đôi điều” cho “đôi điều” của tôi dài đến 4 trang in chữ nhỏ – gồm đến 8 “tiết mục” (!). Tôi xin được lần lượt phúc đáp Anh – nhưng xin thưa trước – chỉ “đôi điều” ngắn gọn thôi. (không phải tôi “… không khả năng bàn, thậm chí – dị ứng với lý luận…” như Anh nghĩ – mà thú thực – tôi dành phần lớn thời gian để lao động kiếm sống !). 1. Đâu cần gì phải vác tự điển ra để dẫn chứng ? . Có lẽ ai cũng hiểu cái từ đơn giản ấy rồi – “kẻ ” – có xa lạ gì ? Nhưng một đằng Anh viết “người viết, người làm thơ mới, người sáng tạo, v.v” – nhưng lại là “… Những “kẻ” sáng tác theo truyền thống”. Hơn thế, người đọc còn có cái cảm nhận … ngoài ngôn từ – cảm thấy có một sự “xem thường, coi thường, coi khinh”. Tôi đồng ý với Anh – chữ ấy (kẻ) được dùng theo một “nghĩa trung tính”. Vậy thôi… Còn chuyện “… bảy lần kinh qua bảy Ban biên tập khác nhau, rồi sau gần hai năm xuất hiện, không nhà nào gợi ý bảo tôi thay đổi…”. tôi nghĩ, với người dày dạn đầy mình kinh nghiệm như Anh – sao còn “thơ ngây” tin vào các “nhà” ấy nhỉ? Cũng lạ … 2. Nhìn vào bản tham luận của Anh – là nghĩ thế – suy nghĩ và việc làm cũng thường đổi thay cơ mà – nhưng nghe anh nhắc kể lại “chuyện đã làm” – thì đúng là Anh cũng đã rất “đậm đà truyền thống” ! (Hơn thế, tôi có được nghe vài ba người bạn văn nói “đôi điều” về anh rất lâu!). Rất cảm phục! 3. Anh bảo sáng tác theo truyền thống là “làm hỏng bầu khí quyển thơ” bởi “các loại thơ này đang độc quyền mặt bằng thơ Việt” ư ? Anh có khi nào tự đặt ra câu hỏi : “Tại sao… nó chiếm được độc quyền” chưa? Thưa, nó chiếm được độc quyền là vì : 1/ Người đọc còn chấp nhận “chơi” với nó . 2/ Không moi đâu ra các sáng tác “Hậu hiện đại/ Tân hình thức” có giá trị nghệ thuật khả dĩ có thể giới thiệu – thay thế. (Như bài “Thằng Hoang” (trang 94) trong tập thơ của Anh – “Chuyện 40 Năm Mới Kể và 18 Bài Tân Hình Thức” – NXB Hội Nhà Văn 2006) – với ý tưởng như vậy- câu thơ… tục tĩu như vậy (Msa 10 năm chờ hết nỗi / Nàng chửi gió đợi nó cho mệt cái lồn (!) – xin lỗi đọc giả / bắt buộc tôi ghi … nguyên văn !). Thưa Anh – tôi cũng có được ăn học đàng hoàng, lại hơn 12 năm dạy học – nghĩ : dù có “Tân hình thức / Hậu Hiện Đại / Nữ Quyền Luận ,v.v” hay gì gì nữa (ôi chao ! Sao mà lắm tên gọi thế nhỉ ?) – cũng không thể “ngửi” nỗi những “câu thơ” tân hình thức kiểu đại loại như thế (!). Tôi đồng ý, thơ văn phải chấp nhận hiện thực – thực tế, dù tốt hay xấu – không né tránh, che đậy (v.v) – nhưng có nên “nói thế / làm thế” với các từ quá ư thô tục (ví dụ: l…, c… đ, đ…) vào trong thơ không ? Lại nghĩ người đọc (nói chung) tìm đến với Thi Ca là để được “nâng cao tâm hồn / chuyển hóa cái chưa tốt / thư giãn hân hoan (v.v)” sau những giờ khắc sống lăn lộn, phiền lụy với cuộc sống điên đảo (…). Thế nhưng “hậu hiện đại/ tân hình thức” đã làm cho họ … thêm chóng mặt, buồn nôn, mỏi mệt hơn – thì làm sao “đòi chiếm mặt bằng các trang thơ” trên các tuần báo – tạp chí được nhỉ ? Quý ông cứ “sáng tạo” cho nó tốt đi, chứ không lo “không có mặt bằng”, rồi kêu gào đỏi hỏi “sự công bằng” cho thơ (!) Lại nữa, những người nói kiểu “hãy chôn Thơ Mới” ( hay “Chôn phứt quá khứ để lên đường …”) – là một sự sai lầm đáng buồn, trong quá khứ. Chúng ta phải rút kinh nghiệm. Nhìn lại, những người đã “đối xử thô bạo” với thơ như thế, rồi sự nghiệp văn học có ra gì? Họ đã lên đường ra sao, chắc ai cũng rõ (!) (Nếu có đủ tư lương, tài năng – thì anh cứ “lên đường” đi – Có ai cấm đoán anh đâu mà đòi phải “chôn” – “chôn phứt quá khứ” – thì anh còn lại gì? Thật là những kẻ điên cuồng, vô ơn! “ – Anh nhỉ? 4. Sao lại “không ngầm chứa gì cả” nhỉ? – Tuy nó vắn tắt, ngắn gọn – “Viết sao cho hay” – và vẻ … bình dân là thế – nhưng từ “hay” phải được dùng như thế nào, để … có ý nghĩa đây? – Người đọc không cần lý luận, học thuộc nhiều trường phái thơ (v.v.). Họ chỉ tuân theo khối óc, trái tim của họ để cảm nhận, để đọc – rồi gọi là “hay” (hoặc dở, tồi tệ, v.v.) mà thôi. Theo Anh, phải chuẩn bị (hay “trang bị”) cho người đọc cái này – cái kia (v.v) thì đến bao giờ mới “đào tạo” ra hằng triệu triệu người đọc để có đủ “trình độ” đến với thơ ?. Ai có đủ tài ba và điều kiện để làm cái công chuyện “đào tạo” ấy bây giờ? Chờ đến bao lâu nữa? Theo tôi – Thơ phát triển đến đâu/ Người đọc tiến theo tới đó . (Tuy người đọc cũng rất cần có thời gian để thẩm định). Anh nêu mấy trường hợp đặc biệt về cụ Huỳnh Thúc Kháng, Xuân Diệu rồi Trần Mạnh Hảo (…) để chứng minh cho “sư bảo thủ / trở lưc” cho thơ đổi mới là nhắc lại cái quá khứ “không trong lành” – bị ô nhiễm của Văn học VN (có nhiều lý do ngoài lãnh vực Văn học – và thuần là chủ quan – quá khích của một vài cá nhân). Tập thể người đọc hôm nay (và cả người sáng tác) – không như thời cũ nữa rồi ! Phải tỉnh giác nhìn lại, và phải thanh thản đến với Nàng Thơ – một cách trân trọng – chứ không “lý thuyết” dài dòng suông ! Lý thuyết ai nói mà chẳng được. Cứ học thuộc như vẹt (hay giở sách ra) là được (!) Huyên thuyên bao nhiêu ngày đêm cũng không hết (có điều làm mất thời gian quý báu của người đọc mà thôi!) . Theo tôi, tôi luôn quý trọng người “nói ít/ làm được nhiều”! (hoặc “Tri hành hợp nhất”). Ghét kẻ ba hoa… 5. Sáng tác theo “cảm tính” – theo Anh là không tốt – không có tương lai ư ? Theo quan điểm của tôi – “cảm tính” (hay là kinh nghiệm xúc cảm nhạy bén trước cuộc sống) là rất quan trọng – nếu không muốn nói là ưu tiên hàng đầu cho mỗi tác giả. Còn chuyện “lý luận / phê bình / căn bản tri thức văn học .v.v…” là chuyện “cần” (mà chưa “đủ”) cho một người sáng tạo! Tôi đồng ý với anh, các dẫn chứng (lấy từ các tài liệu văn học nước ngoài) của Anh rất thuyết phục – tôi biết, Anh là “một kho sách Đông – Tây”- nhưng đâu phải hoàn toàn mọi chuyện sẽ … đi theo quỹ đạo ấy – mới đúng (?). Đâu phải “từ Âu sang Á, từ Nam Mỹ sang Bắc Phi, từ Pháp quốc sang Nhật Bản (v.v.)” có như vậy, làm như vậy – theo “lộ trình” phát triển như vậy, như vậy – thì chúng ta buộc phải đi theo như vậy ? Cái bản sắc riêng của một nền văn hóa dân tộc không cho phép chúng ta mù quáng, tuyệt đối tin tưởng vào “sự phát triển” của một quốc gia nào đó. Mà chúng ta sẽ có một cách “thể hiện” riêng, con đường riêng – dầu có chông gai và chậm – nhưng tin chắc là sẽ có. Sẽ có một nền Văn học VN đổi mới, tiến bộ – theo đà phát triển chung của mọi lãnh vực của đời sống, của nhân loại. Đó là điều tất nhiên. Tôi không dám, “đoán mò” rằng sẽ “xa/ gần” – mà chỉ luôn hy vọng và tin tưởng … Anh dẫn lời của Christofer Fredriksson là rất chính xác : “Ý tưởng dường như có tính tiên quyết, xem người nghệ sĩ làm gì và làm như thế nào với tác phẩm của mình, để làm sao cho tác phẩm ấy có hiệu quả nhất khi đến với công chúng”. (Tôi muốn nhắc lại là “làm sao cho tác phẩm ấy có hiệu quả nhất khi đến vói công chúng”). Chúng ta hiểu từ “hiệu quả” ấy như thế nào? . Hiệu quả, theo tôi – là có tác động, gây sự chú ý, vì giá trị nghệ thuật, tư tưởng, tình cảm mới lạ, sâu sắc mà tác phẩm đã đem đến cho người đọc. Nó làm chuyển hóa tích cực đến tâm hồn, đời sống của con người trong xã hội – trong nổ lực vươn tới “chân – thiện – mỹ” – để xây dựng một tương lai Tự Do và Hạnh Phúc hơn. (nhìn lại các “tác phẩm” tân hình thức / hậu hiện đại của xứ mình thì sao?). Lại có chuyện “(…) không ít sáng tác có dấu ấn ăn may, ăn mòn vào năng khiếu “trời cho”. Một nhà thơ ăn may, thì nó sẽ đến đâu? “. Văn học là một khoa học – mà “ăn may” thì như mua “số đề” rồi – Nói vậy, là đã phủ nhận giá trị tác phẩm – và hơn thế, sỉ nhục tác giả (!). Anh lại kết luận : “(…) Đa phần nhà thơ VN luôn chịu định mệnh một bài, một tập, là thế”. Theo thiển ý, cả đời sáng tác- nếu viết được “một bài” (hay “một tập”) mà có giá trị lâu dài – được lịch sử văn học ghi nhận – là đã … không hoài công rồi ! (chứ “sáng tạo” chi cho nhiều – tập này, tập nọ (v.v.) mà chẳng có con ma nào dám ngó tới cả – thì để làm gì ? – có hơn “ăn may” (!) không nhỉ?). Lại thêm chuyện “(…) Nhưng ở trường chúng tôi thì khác (…)”. Tôi hiểu. Chúng tôi hiểu. Tuy vậy, thưa anh, đó chỉ là điều kiện “cần” – chưa có gì để tự hào nhiều đâu! Từ cái gọi là “năng lực lý luận nhất định” ấy – để trở nên một “người sáng tác có năng lực” là còn rất xa (chưa nói là không thể !). Đâu phải ai ra cái trường học ấy cũng là “Nhà thơ/ nhà văn” tài ba tiên phong trong công cuộc cách tân Văn học? Thực tế, đã có khối người có nhiều thẻ, nhiều bằng – mà có làm nên tích sự chi đâu? (Lại còn “bám víu” vào “mấy thứ đó” để cao ngạo, tự đắc – mới tệ!). 6. Tôi có viết “không cần tuyên ngôn đao to, búa lớn” khi nghĩ rằng - tác phẩm là điều quan trọng hơn. Tôi có dùng từ “đao trong búa lớn” là để nói lên ý nghĩ : “hãy cứ làm việc đi – cứ sáng tạo đi – cứ cống hiến đi” – chớ có “nói nhiều quá/ nói suông – gây ồn ào ô nhiễm “bầu khí quyển Thơ”” mà thôi. Còn nếu có cương lĩnh, tuyên ngôn gì thêm – càng tốt chứ sao? (Nhưng mà hãy khiêm tốn, tôn trọng quá khứ, biết ơn “kẻ truyền thống”,v.v) Anh viết “(…) Dị ứng với lý thuyết không gì hơn là tâm lý phản trí thức (…)”. Tại sao lại phải “dị ứng với lý thuyết” nhỉ? . Người viết (Thơ/ văn / Tiểu luận .v.v) bước đầu đi vào con đường sáng tạo VHNT (nói chung) – thì phải hiểu rõ về con đường mình đi, sẽ dấn bước chứ ? (Nếu không thì phải dò dẫm như người khiếm thị sao? ). Cái đó, người sáng tạo phải “tự trang bị” cho mình chu đáo. Đâu cần phải có bằng này bằng nọ – học ở trường này trường kia – để khoa trương – mà cốt để cho chính mình tiến bộ – bước xa hơn, vững chắc hơn… Ôm một đống “lý thuyết” đã “bội thực” – rút cuộc không tiêu hóa nỗi – để trở thành ngông cuồng, lập dị – thì nguy cho Văn học quá! 7. “…Chúng đâu cần tồn tại lâu dài. Đơn giản, có mặt lâu dài, chính nó tạo thành lực cản ngắn sự phát triển của Văn học” . Chúng không có mặt lâu dài – tự tan rã – và mỗi người lại tiếp tục theo “phong cách” của riêng mình ! Nhưng “chính nó tạo thành lực cản ngăn” thì chưa hẳn như vậy đâu! Ai là người đủ “khả năng” để cản ngăn văn học phát triển ? Và nó “cản ngăn” như thế nào nhỉ ? . Chuyện XD chê bai HMT là thuộc về phạm vi “nhân cách” – không thể dẫn chứng lại ở đây! Đúng như Anh nói – “… chúng lặn đi, để sẵn sàng khai sinh đợt sóng mới, đột biến và bất ngờ – góp phần làm nên hình ảnh đẹp của dòng sông…”. Đó là chuyện … ở bên Tây – còn chuyện ở xứ Ta thì “góp phần làm nên hình ảnh đẹp của dòng sông” – Còn phải xét lại (!) (xin đọc lại các bài thơ theo kiểu “Tân hình thức”- đã dẫn ví dụ ở trên). 8. Đúng vậy : “Đọc và thưởng thức là một chuyện, còn sáng tạo là một chuyện hoàn toàn khác”. Tuy nhiên, Anh bỏ quên “mối tương quan” giữa “đọc/ viết” rồi ! Dĩ nhiên người làm công việc sáng tạo có cái quyền thể hiện riêng, không ai bắt buộc được; nhưng cũng cần nhớ “Anh sáng tạo cho ai ? Để làm gì ?” chứ ? Không lẽ cứ “sáng tạo để sáng tạo”. Không ngó ngàng gì đến người đọc/ người thưởng thức sao? (Vậy là phải “cô độc” trên hành trình vô tận… Vì không có sự phản hồi, đồng cảm của xã hội!). “Nhưng đã là kẻ sáng tạo, bạn không được đi theo vết mòn vạch sẵn” – Thưa Anh, điều ấy đúng rồi – dẫm vào vết chân người đi trước sẽ không bằng người đi trước – nhưng đi theo lối mới nào (do mình vạch ra) sao cho tốt hơn, quang đãng hơn, xinh đẹp hơn là một chuyện cần phải bàn – phải kinh qua thời gian thử lửa và kinh nghiệm. Trở lại chuyện “người đọc cần phải được đào tạo” (chữ “đào tạo” nghe không ổn!) và “chưa trang bị tri thức cơ bản để hiểu cái mới” (Thế nào là “tri thức cơ bản” ?) – Gọi là “hệ mỹ học mới” mà thô bạo, văng tục, bê nguyên xi cái “khó ngửi” vào thơ – thì thuộc “hệ mỹ học” gì – nhỉ? Tôi nghĩ, có lẽ chẳng ai chịu “đào tạo” để nhận lấy cái gọi làl “hệ mỹ học mới” như vậy cả. Xin vắn tắt “đôi điều”. Kính chào Anh ! Quê nhà, ngày 3 . 5. 2008 Đôi điều sau cùng với nhà thơ Inrasara ! Mang Viên Long Theo lời “gợi ý” của bạn bè, và cũng thể theo ý của Nhà Thơ Inrasara trong “Đính Chính Đọc Nhanh…” (“Nên, xin mạn phép Anh và đọc giả Vanchuongviet cho chúng tôi dừng tại đây”) – tôi cũng rất vui vẻ đồng tình. Tuy vậy, qua “Đính Chính Đọc Nhanh…”, tôi xin được trao đổi thêm về bài ấy một ít nữa – bởi vì, thực ra – tôi có nhiều điều cần giải bày – mà chưa nói được bao nhiêu ! 1.Tôi lấy làm lạ, chứ không trách. Việc “bảy lần kinh qua bảy Ban biên tập khác nhau, rồi sau gần hai năm xuất hiện, không nhà nào gợi ý tôi thay đổi!”. Bảy nhà ấy không “gợi ý” – nhưng tôi xin gợi ý. Họ không thể (hay không muốn) gợi ý là vì một lý do tế nhị – Anh cũng nên hiểu ! Đại ý là : Anh viết sao, nghĩ sao, cách tân (v.v) thế nào tùy Anh – miễn không chạm tới “điều cấm kỵ” là xong! Rốt lại, tác giả ấy chịu trách nhiệm hoàn toàn trước bạn đọc, công luận. (Họ đâu có hề hấn gì, gợi ý – đề nghị này nọ (…) chi cho thêm phiền / lại mích lòng nhau / đem lại hậu quả không tốt cho họ nữa!). Đừng nên xem việc “kinh qua / đã xuất hiện” ấy làm mãn nguyện, tự đắc! Còn chuyện tôi “cũng ngây thơ tin các nhà ấy” thì hơi dài dòng – chuyện nhỏ thôi – hẹn dịp khác “thuận duyên” hơn sẽ xin được thưa tiếp. 2. Anh viết : “Thế là Anh “dị ứng” với lý luận rồi còn gì!”. Xin thưa, không lẽ tôi “bắt chước” Anh kê ra một cái toa dài / để tự hào (và chứng tỏ) là tôi đã học, đã học (v.v.) như thế nào ư ?. Điều anh nói – không có ảnh hưởng gì đến việc tôi đang làm (lại càng không ảnh hưởng gì tới bạn đọc) – nên miễn kể lể! Có điều “anh quen dùng” từ “dị ứng” ấy lại không mấy thích hợp mà thôi! (Theo tôi hiểu: “Dị ứng là không chấp nhận /thu nhận/ thích nghi” – mà có người nào làm cái công việc sáng tác mà “khùng” đến nỗi phải “dị ứng” với lý thuyết? (Thực ra, việc tìm hiểu, nghiên cứu lý thuyết ấy có gì là ghê gớm lắm đâu?). Thưa Anh, tôi không “từ chối thực tế lù lù” – nhưng tôi buồn/ và có hơi lo/ trước cái gọi là “hậu hiện đại/ tân hình thức” đang làm … “ô nhiễm bầu khí quyển thơ” mà thôi ! Sự đổi mới nào cũng rất cần thiết – nhất là lãnh vực văn học, nhưng “đổi mới” sao cho đẹp hơn, tốt hơn, tuyệt vời hơn – mới là điều cần bàn! (Xin Anh để ý cho : “Học hỏi chứ không phải học đòi / sáng tạo chứ không phải bắt chước”!). 3. Anh có quan điểm rất hay: “(…) Tân hình thức (hay hệ mỹ học nào bất kỳ) không đồng nghĩa với tục tĩu, dơ dáy”. Điều đó chắc là bạn đọc cũng rất đồng tình? . Tôi không bao giờ “có định kiến” gì với tân hình thức (chứ đừng nói “bất công”!). Tôi luôn tự nhủ mình – hãy đọc- hãy nghiên cứu, hãy tìm hiểu “Tân hình thức” (hay bất kỳ một trường phái nào)- không nên nghĩ “tốt / xấu – hay / dở” trước khi hiểu nó. Vậy mà, sau bao năm mày mò tìm đọc, tôi chỉ thấy “một sự rối loạn” về hình thức – và “một sự dung tục” về nội dung (!). Thi thoảng, mới tìm thấy “nét mới / cái đẹp” trong một vài tác phẩm nhưng chưa hoàn chỉnh. 4. Anh đã xác nhận : “ (…) Tôi chưa một lần dùng từ “tục tĩu” , chỉ mỗi bài có mỗi từ “tục” ấy” (…) Một bài thơ hỏng không có nghĩa là hệ mỹ học đó tồi (!)”. Thưa anh “… chứ không phải ở các tác phẩm hỏng của nó” – như vậy, người “sáng tạo” có quyền lấy “văn đàn/ đọc giả” để “thí nghiệm” hay sao ? . Ai là “kẻ” / làm nơi nhận lấy hậu quả của những thí nghiệm bừa bãi vô trách nhiệm ấy ? Và “Hoài Thanh đã chẳng từng thải loại 99 bài Thơ Mới dở để chọn ra 1 bài hay sao ? “. Điều này thì Anh có vẻ mâu thuẫn với những “đôi điều” trước đó – về “… không ít sáng tác có dấu ấn ăn may, ăn mòn vào năng khiếu “trời cho”. Một nhà thơ ăn may, thì nó sẽ đến đâu?”. Nghĩ và phát biểu như vậy – là xem khinh người “chọn ra” tác phẩm (như Hoài Thanh chẳng hạn), xem khinh tác phẩm đã được nhìn nhận – và sau cùng xem khinh chính Tác giả của nó (!). Thử hỏi: Vậy những tác giả của “hậu hiện đại/ Tân hình thức” có “ăn may” không ? (khi cho ra lò … những “tác phẩm” gọi là hỏng, là tồi – để cuối cùng có được một bài gọi làl “đọc được”). 5. … “ Chúng phân hóa độc giả làm nhiều khối khác nhau. Nhân danh thành phần độc giả này, để chối bỏ các thành phần còn lại, chẳng những nhà phê bình tự hạn chế tầm mắt mình thôi mà còn gây trì trệ đến phát triển văn học nữa”. Không phải “phân hóa” mà họ “sự thích nghi”. Còn “nhân danh thành phần này để chối bo…” – thì hãy còn phải bàn thêm. Người đọc / thưởng thức có quyền “chấp nhận / không chấp nhận” – là tùy riêng cá nhân họ – họ có “chối bỏ/ không dám nhìn tới” cũng có gì là lạ – khi không tìm thấy ở những “tác phẩm” ấy những gì hay ho, bổ ích (!) . Việc “nhà phê bình” thiển cận –là vì đội ngũ phê bình ở xứ ta ít – chưa có năng lực cao, thực sự – ai cũng “làm nhà phê bình” được cả – thì đó là một sự thiếu sót, cần chấn chỉnh và đào tạo! Xin thưa là tôi “không hề nhất trí cao” với chương trình đào tạo ở khoa văn – trường ĐH, mà cũng đã có lần cảm thấy “vốn kiến thức cơ bản” kia rất nghèo. SV được trang bị chưa đủ. Họ đôi khi còn ngơ ngác trước dòng văn học đang trôi chảy… Nhưng, việc đem các trường phái thơ (như “hậu hiện đại/ thơ mở rộng/ hậu nữ quyền luận “ (v.v) vào chương trình giáo dục – thì còn phải “nghiên cứu” lại bởi “sự thử nghiệm rối loạn đầy nguy hại” của nó chưa được thẩm định qua thời gian. 6. Tôi cũng không lạ gì “nhóm sáng tạo” trong thập niên 60 – cũng có đôi lần được trò chuyện “với vài vị” ở tòa soạn Văn / Vấn Đề, phải nhìn nhận họ đã “thổi được một làn giò mát” cho Thơ – nhưng cái việc lộng ngôn ấy (“hãy chôn thơ mới – chôn phứt quá khứ để lên đường” là không cần thiết và chẳng hay ho gì (!) Anh không cảm thấy như thế sao ? 7. Xin Anh hãy “trò chuyện” nghiêm chỉnh một tý – và trao đổi đầy đủ một chút ! (chỉ đôi dòng, có … nhiều nhõi gì – trong lúc anh … dài dòng về mình đến cả trang !) “Botay. com rồi!” – và tôi …cũng “tambiet.com”!. 8. Anh hỏi : “Rất nhiều nhà thơ ngoài kia đã như thế, họ có bội thực không?” Đem chuyện “ngoài kia” mà so sánh với “trong này” – thì hơi khẫp khiễng và quá… tự mãn đấy! Lại viết “… chưa có manh lý thuyết nào trong bụng thì tiêu hóa cái nỗi gì đây?”. Tôi có được nghe vài bạn văn nói lại “đôi điều” về Anh – nhưng qua chỉ 2 lần “trò chuyện” vui thôi – tôi nhận ra anh rơi vào “típ người” quá tôn vinh “cái ngã” của mình (!). (ngã mạn là một điều rất khắc kỵ trong nhà Phật). Thế thì nguy quá! – “chưa có mạnh lý thuyết nào”, xin thưa “ai chưa có mạnh lý thuyết nào?” nhỉ ?. Anh ám chỉ ai? Nếu có nghĩ về tôi – thì Anh rất lầm ! Và rất (…). 9. Cám ơn Anh – tôi sẽ đọc – nhưng “vui tới cỡ nào” thì còn chờ thời gian ! Tôi cũng mong Anh nhớ cho, từ lý thuyết đến thực hành cho tốt là còn rất xa. Tôi thoáng nhớ một câu Pháp cú : “Tụng đến ngàn câu kệ vô nghĩa, chẳng bằng một câu kệ có nghĩa lý – nghe xong Tâm liền tịnh tịnh”. Hay cùng ý đó: “đọc ngàn quyển sách/ chẳng bằng đọc một cuốn sách”. Anh đã luôn cho mình là “có lý thuyết” đầy bụng – nhưng thử nhìn lại mình – mớ lý thuyết kia đã “dạy” anh viết nên câu thơ thô tục như thế nào? (…). Nếu anh bảo “cứ nhè vào chuyện đạo đức như … là buồn lòng nhau”. Xin lỗi – tôi không cố tình “làm buồn lòng nhau” đâu; nhưng nghĩ – nếu không “văn dĩ tải đạo” như xưa (vì quá cổ lổ sĩ (!)) cũng phải có “tính nhân văn / nhân bản” trong tác phẩm chứ ? Văn hóa góp phần “làm đẹp con người / làm đẹp đời sống” chứ anh? Nếu không, thì xã hội ngày mai sẽ ra sao có lẽ anh cũng đã hiểu? 10. Tại so lại quơ đũa cả nắm khi nghĩ là “… cái cần này ta chưa có thì làm sao có đủ”. Làm thế nào anh biết người sáng tác hôm nay không có “cái cần” (lý thuyết) ? Chúng ta có thể nói : “Mức độ thâm nhập lý thuyết có hạn chế, không đều – do vậy trình độ có khác ?”. Chứ chẳng nên tự cao bảo rằng “không có manh lý thuyết nào trong bụng cả!” – là thất thố, lố bịch! Điều này mới thực sự làm “buồn lòng nhau” đó anh à!. Tôi cũng đã tự hạn chế bài viết đến hết mức (để tránh làm mất thời gian bạn đọc) – nhưng … chuyện phải vậy ! Trước khi kết thúc, tôi xin kể lại theo lời một người bạn thơ (anh T.D.T – quê Quảng Nam) đã kể cho tôi qua điện thoại hôm qua – để giúp vui cho bạn đọc- chuyện có tựa “Ong Vua Và Người Thợ May”: “-Ngày xưa, nhà vua cho gọi người thợ may “nổi tiếng” là tài giỏi – được “tiếng đồn” là may rất khéo – hễ khi mặc đồ vào thì ai ai cũng thấy “tuyệt vời, xinh đẹp tuyệt trần”. Nếu người nào không thấy thế là thuộc vào hạng “không có trí tuệ, ngu đần!”. Người thợ may mời nhà vua vào phòng – trước sự chứng kiến của “bá quan văn võ” – để “mặc thử” bộ đồ tuyệt vời ấy. Vào phòng, người thợ may lần lượt cởi hết áo quần nhà vua ra. Sau đó, cùng nhà vua bước ra tiến đến bệ rồng. Các quan văn võ đều vỗ tay kêu lên : “Ôi ! sao tuyệt vời đến thế!” – “xinh đẹp quá trời!” – Duy chỉ có một cậu bé trạc 10 tuổi – con vị Tể Tướng, la lên : “xem kìa, nhà vua ở truồng – xấu hổ quá!”.” Cuối cùng xin được cám ở quý bạn văn (trong và nước ngoài) đã gọi (hay mail góp ý, chia sẻ với tôi – vì mấy chuyện … dông dài này! Tạm biệt!.
07.05.2008 MANG VIÊN LONG
Ðất nước khó khăn này sao không thấm được vào thơ? Tác giả: Ký Còm Bình về thơ Inrasara trong chủ đề «Ðất nước khó khăn này sao không thấm được vào thơ» (trích trong Việt-Tide, tờ báo của trào lưu mới, số 333) tác giả Ký Còm chỉ viết một câu ngắn gọn: «Hèn nhát, bất tài, chạy trốn thế tục vào váy đàn bà vậy mà các nhà thơ hôm nay vẫn huênh hoang “ta đây”. Trên Văn Nghệ đồng bằng sông Cửu Long mới đây có đăng bài “THI CA HÔM NAY” của INRASARA, vỗ ngực: “Mặt đất quay và quay và bỏ rơi trùng trùng nỗ lực Và tác giả Ký Còm kết luận : «Chắc thi sĩ đã đứt dây thần kinh [không biết] xấu hổ nên mới “ngoa ngôn” đến thế».
Bài liên quan : ° Chân Dung Cát: Tác phẩm khiêu dâm và phỉ báng dân tộc Chăm |
