Khuôn mặt vui tươi

Trại hè thanh niên Champa 2005 đã đi qua, nhưng dư âm của nó vẫn còn vang mãi một khúc nhạc êm đềm của bản dân ca trong nghĩa tình đồng bào. Chúng tôi xin ghi lại một vài sự kiện vui buồn liên quan đến việc tổ chức, cũng như những suy tư trong thanh niên Champa sau khi tham dự trại hè.

TÍNH HỒN NHIÊN VÀ NHỮNG QUYẾT TÂM BAN ÐẦU

Qua những lần tiếp xúc đầu tiên với một số thanh niên Champa để thăm dò và đánh giá tính khả thi cho dự án tổ chức Trại hè thanh niên Champa 2005. Hầu hết những người được hỏi thăm đều hưởng ứng, nhận bảo trợ và tham gia trong ban tổ chức. Chúng tôi rất vui mừng, vui mừng một cách ngạc nhiên và thích thú. Chúng tôi muốn nhảy lên hò reo như những đứa trẻ lên bốn lên năm đang đùa vui với bạn bè cùng trang lứa, mà quên đi bản thân mình nay đã ở độ tuổi làm cha, làm ông. Các bạn cũng có thể hình dung được rằng: niềm vui sướng và thích thú khi cởi hết quần áo chạy ra ngoài sân tắm mưa, ngước mặt lên trời hứng những giọt mưa mát rượi rơi xuống từ mái nhà tranh hay phân công nhau kẻ đắp đập ngăn nước, người nhổ những cọng cỏ “chân công”, bện thành “chiếc đơm” (một loại vật dụng nhà nông thường hay dùợng để bắt cá trong lúc tháo nước ruộng, khi lúa đã chín đều). Chúng tôi làm việc ngoài mưa một cách say sưa, như thầm bảo nhau rằng hãy hoàn tất công việc của mình trươc khi trời tạnh mưa. Chúng tôi làm việc trong tinh thần hồn nhiên của tuổi thơ, không bận bịu một mảy may bon chen, tranh chấp, việc ai nấy làm, không nạnh hẹ hay trách cứ nhau.

Kỷ niệm thời ấu thơ như nhắc nhở chúng ta rằng: Làm việc với người Chăm, chúng ta phải nhất trí một lòng tuân theo các qui ước như sau:

            - Tinh thần tự nguyện một cách khiêm tốn, vô tư, không ra mặt khoe khoang.

            - Lời nói trung thực, đơn điệu, không điêu ngoa, trách móc hay ép buộc ai.

            - Ăn mặc sạch sẽ, lịch sự, nhưng không kiểu cách phô trương.

Thực tế, toàn thể các thành viên trong ban tổ chức, kể cả Bắc và Nam California đều có một thân thể không mấy tráng kiện với một tinh thần tuy minh mẫn, nhưng đầy ắp những lo toan trong cuộc sống, vốn bận rộn trăm bề. Phương tiện tài chánh không có, mọi chi phí đều do các thành viên trong ban tổ chức bỏ tiền túi ứng trước. “Liệu cơm gắp mắm” là phương thức chi tiêu được quy định, nhưng khi mang ra thực hiện cũng có phần lúng túng. Theo dự định, sau buổi họp ngày 29-5-2005, tại San Jose chỉ có bữa ăn nhẹ (trà, bánh). Nhưng, theo anh Sa-rim (San jose) cho biết qua buổi điện đàm, quí phu nhân của thanh niên Chăm tại San Jose phản đối mãnh liệt, với lý do thiếu thân mặt, xem thường bà con đã bỏ công đến tham dự. Các bà tỏ ý muốn nhận đảm trách phần đi chợ, nấu ăn trưa, để bà con có thêm thời gian tâm sự, vì lâu lâu bà con Chăm mình mới có dịp gặp nhau. Cũng tương tự như vậy, tại Nam California, quí bà cũng đã mạnh mẽ tuyên bố xin nhận trách nhiệm phần ăn trưa dự định cho hai trăm trại viên. Ðây là một tinh thần tự nguyện đáng được vinh danh. Ðặc biệt đối với gia đình các anh Ðàng Reo, Ðạt Lảnh, Kiều đại Thọ, Ngụy Văn Cứng, Thành ngọc Có, Thành ngọc Vàng, Rohim, Từ? công Ánh, Mu-sa Porome, Habib Từ, Kilap-El, Qasem Từ, Malik Từà. . . Sự nhiệt tình của các bạn trong BÐD San José và Sacramento cũng là một cố gắng đáng khen như Sa- rim, Vinh, Dư, Man, Thạch, Duy, Phú, Ri, Sáng, Charlie, cô Vân Anh ,Sáng, Giàu...

NHỮNG CỪ CHỈ CAO ÐẸP, MỘT KHÍCH LỆ LỚN

Ðáng kể hơn hết, anh Dohamid, tuổi tuy xấp xỉ thất thập, nhưng tinh thần anh còn mạnh mẽ lắm. Anh mang một chứng bệnh khó chữa từ hơn một năm nay. Cái bệnh oái oăm ấy lại trở chứng ngay lúc công việc tổ chức đang lên cơn sốt. Chúng tôi, những thành viên trong BTC đến thăm anh tại khoa cấp cứu của Bệnh Viện UCI, anh chỉ nói chuyện với chúng tôi bằng cách viết lên bảng. Thế mà, vài ngày sau, trước giờ lên đường đi San Jose, chúng tôi rất ngạc nhiên khi nhìn thấy anh đến tận nhà để nói lời tiễn đưa. Chúng tôi ứa nước mắt nhìn khuôn mặt xanh xao với những lời nói như khóc của anh:“Các bạn có cố gắng, ắt sẽ thành. Hãy nói với bà con mình, vì sự sinh tồn của nòi giống mà quên đi những quá khứ không mấy tốt đẹp của nhau, để tạo điều kiện thuận lợi cho hậu duệ chúng ta có cơ hội làm quen thân mặt và giúp đỡ lẫn nhau sau này. Ðừng bỏ quên bất cứ một cá nhân hay một thành phần nào của người Chăm mình.” hình ảnh và lời nói này đã thực sự giúp chúng tôi có thêm nhiều nghị lực.

Một sự kiện khác, qua những buổi điện đàm để chuẩn bị cho THTN Champa-2005, một người bạn trẻ, người Chăm Cambốt, đã có một phát biểu đáng được ghi vào “hồ sơ” Champa hải ngoại. Anh Magul, một thanh niên rất xông xáo, anh cũng là vận động viên nồng cốt cho đội bóng đá Santa Ana. Câu nói đã gây bao nỗi xúc động và hứng khởi mới: “Thời gian chuẩn bị quá gấp, địa điểm dự trại lại không thuận lợi, đây là một trở ngại không nhỏ cho một tổ chức tập họp với số lượng lớn, nhất là sự tập họp đầu tiên cho người Champa. Nhưng nó không khó đối với bản thân tôi vì lòng tôi thưc sự muốn tham dự trại hè này, để được gặp và làm quen với những người của dân tộc tôi”. Và cũng chính anh là người đã đóng góp sáng kiến cho một phương thức tổ chức mới mẻ và nhẹ nhàng hơn: Chúng ta đã có nhiều buổi họp với người Chăm. Tôi không tin buổi họp sẽ thành, nếu chúng ta không chuẩn bị thật đầy đủ trước khi đưa ra bàn thảo. Tôi đề nghị chúng ta nên chuẩn bị sẵn sàng một dự án và mang dự án này đi rao hàng, dưới hình thức chào hàng trong nghệ thuật thương-mãi”. Sau vài phút suy nghĩ và bàn bạc, thế là mọi việc có phần thay đổi kéo theo những bận rộn mới. Chiều nay, toàn ban tổ chức phải đến ngay địa điểm dự định cho trại hè để chụp hình, tìm hiểu thêm thông tin để làm dữ kiện cho “slide-show”. Các bạn trong ban tổ chức phải thức suốt đêm, để hoàn thành dự án với những lời thuyết minh, để kịp duyệt lại trước khi mang ra trình làng trong buổi họp ngày 29-5-2005.

Thật đúng là “tư tưởng thể hiện qua hành động.” Với lời nói có giá trị này, cộng thêm với sự tham gia rất nhiệt tình của thanh niên Chăm Cambôt đến từ Santa Ana đã đủ chứng minh rằng tất cả người Champa đều thực sự muốn cùng nhau đoàn kết, xóa bỏ óc địa phương ích kỷ và dị biệt tôn giáo. Những cử chỉ cao đẹp, không thể không kể đến những hỗ trợ về vật chất và tinh thần của quí vị mạnh thường quân:

            - Ông Dụng Văn Ðối từ Hawaii đã thường xuyên gọi phone, e-mail cổ vũ BTC và gởi quà tặng cho THTN Champa.

            - Anh Chế-Linh và Jaya Bắc vì lý do sức khỏe, đã không đến tham dự THTN Champa, nhưng đã nhiều làn gọi phone hỏi thăm và gởi CD nhạc Chăm và quà tặng khác.

            - Anh Mai Tường và các con từ Boston, Massachuset không đến tham dự, vì trường hợp đặc biệt, bận tổ chức đám cưới cho con tại VN, đã gởi quà kèm theo lời chúc thành công tốt đẹp.

            - Anh Kiều ngọc Quyên, người đã từng tạo nhiều hứng khởi cho giới thanh niên trong những buổi họp mặt, cũng đã gởi quà tặng với lời xin lỗi, vì không đến tham dự được.

            - Ðặc biệt, Po Dharma, Dominique từ Paris, Pháp quốc đã không quản ngại đường xá xa xôi, đích thân đến tham dự với những món quà rất có giá trị.

            -Anh Từ công Phụng, mặc dù không sáng tác kịp bài hát ngày họp mặt Champa, như đã hứa, nhưng nhạc sĩ nổi danh này đã cùng gia đình đến tham dự với những đóng góp rất tích cực.

            - Ông Ðặng Chánh Anh, Ðắc văn Kiết, Ðắc h. Thiên, đại diện cho hội BTVHC đã ngỏ lời cho mượn đôi trống với những câu chúc đầy ý nghĩa.

            - Ông Zaque, cùng bà con Chăm Pomona đến tham dự trong tinh thần cởi mở và thân mặt. Tuy hơi lớn tuổi, nhưng hôm đó anh chơi bóng chuyền rất hay, chúng tôi sẽ cố gắng tập thêm để quyết đấu tay đôi với anh trong trại hè năm tới.

            - Anh Thạch ngọc Xuân, đại diện cho hội VHTT Chăm đã rất nhịệt tình trong việc vận động bà con Bắc California. Bản thân anh không đến tham dự vì chương trình đi VN của anh đã có quyết định từ trước.

            - BTC đã nhiều lần gọi phone cho Anh Phúc, đại diện cho bà con Chăm San Francisco, anh mới từ VN về, chưa kịp chuẩn bị, nên không đến tham dự được.

            - BTC xin bày tỏ lòng biết ơn đến quí bà con, mặc dù không tham dự trại hè được, nhưng đã đến họp ngày 29-5-2005 với những đóng góp ý kiến rất sôi nổi và quí giá, như gia đình ông Dương tấn Sở, Bá văn Xin, Thành ngọc Sĩ, ông Thành phú Bá, Phú Mái, Châu Văn Thủ, Thiên sanh Thêu, Từ công Tấn, Báo v. Hướng, Ðắc Khiêm, Thiên sanh Phân... Ðặc biệt, các trang nhà của Cham Youth và Ilimo Cham đã rất nhiệt tình trong việc “post” những hình ảnh và thông tin cần thiết cho việc tổ chức THTN Champa-2005.

Tóm lại, hầu hết bà con Chăm đều một lòng hưởng ứng trại hè TN Champa, vì đây là một chương trình được tổ chức dưới danh nghĩa duy nhất: DÂN TỘC CHAMPA không bị lệ thuộc bất cứ một áp lực chính trị, không giới hạn bởi một địa phương nhỏ bé, cũng không kỳ thị với bất cứ tôn giáo nào.Vì thời gian chuẩn bị qúa gấp rút, BTC xin quí bà con hãy vì nghĩa tình dân tộc mà tha thứ cho những thiếu sót vì không thông báo kịp.

DIỄN TIẾN CHƯƠNG TRÌNH THTN CHAMPA-2005 MỘT ẤN TƯỢNG SÂU SẮC

Thời gian tuy ngắn ngủi, chỉ có một ngày, nhưng chương trình sinh hoạt đã diễn ra thật phong phú và hấp dẫn, vì toàn thể thanh niên, nam cũng như nữ, từ gìa đến trẻ đều tham gia một cách nhiệt tình và thích thú. Ngoài những trận bóng đá, bóng chuyền, kéo dây... rất sôi nổi vào buổi chiều, sinh hoạt lửa trại rất thân mặt và vui nhộn vào buổi tối, những sinh hoạt từ sáng tinh mơ đến trưa, được xem là gây nhiều xúc cảm nhất.

Thật là thú vị biết bao khi liên tưởng đến khu vực trại hè vào một buổi sáng thật sớm, khí trời trong mát, cảnh vật núi rừng hãy còn chìm đắm trong giấc ngủ, chỉ một vài chú thỏ con hay gà rừng đang đÔuà giỡn nhau dưới con suối khô hay bên bờ rừng, dọc theo con đường mòn dẫn đến con suối lớn. Các ông, không biết họ có hẹn nhau từ tối hôm qua không đã cùng kéo nhau đến ngồi lên những phiến đá, gốc cây bên bờ suối, tay cầm ly cà phê nóng, còn bốc hơi khói, thưởng thức những điếu thuốc thả hồn theo làn khói đang quyện chặt vào nhau bay lên trời, mà cùng liên tưởng đến một phép nhiệm màu của trời đất, đang cố sức biểu hiện một sự gắn bó giữa các thành phần Chăm chúng ta lại với nhau. Mọi người đang mơ màng trong ước mơ của mình thì mặt trời vưà ló dạng nơi chân đồi, báo hiệu một ngày mới đã đến, một ngày mới đầy sức sống, đang mở ra trong lòng thanh niên Champa.

Ðến 8 giờ không khí trại hè nhộn nhịp hẳn lên. Y phục truyền thống đủ màu sắc của hơn một trăm bốn chục trại viên xuất hiện trên thảm cỏ xanh mượt của địa điểm sinh hoạt trung ương, hoà với tiếng trống ginăng như thôi thúc mời gọi, tạo nên một cảnh trí vưà sinh động vui tươi, vưà xa xăm huyền hoặc. Ðây là cơ hội để thanh niên nam nữ liếc mắt nhìn nhau, và “save” hình ảnh ấy vào tâm khảm, để mai kia, khi có dịp gặp lại, em sẽ không ngần ngại chào hỏi anh một cách thân tình, tình nghĩa đồng bào Champa thắm thiết. “Sa-ai anit adei” dễ thương và dễ chấp nhận hơn “I love you”, như lời phát biểu thật duyên dáng của anh Abdul Halim trong buổi họp tại San Jose ngày 29-5-2005. Chúng tôi hy vọng tất cả trại viên hôm nay đều tôn trọng qui ước này.

Qua các tiết mục của chương trình sinh hoạt buổi sáng, ngoài các em gái Chăm Cam-bốt tiếp thu nhanh và biểu hiện một cách nhuần nhuyễn những vũ điệu Chăm, các thanh niên Chăm cũng rất háo hức tập đánh cho được ít nhất một điệu trống, trong số hơn 70 âm điệu từ trống đôi ginăng. Ðiều đáng lưu tâm nhất của chúng tôi là các em đã rất thích thú trong giờ tập làm quen với chữ Chăm nguyên gốc. Ðặc biệt là các em Chăm Cam-Bốt, đã lộ rõ nỗi xúc động rất sâu sắc khi được hướng dẫn viên nêu lên những thí dụ điển hình về cách đánh vần. Chẳng hạn như từ “nao”, bất cứ người Champa nào cũng hiểu nghĩa là “đi” trong tiếng Việt, được đánh vần từ chữ cái “na” (nao-ao-nao). Hoặc “nhu”, nghĩa là “nó” trong tiếng Việt được kết hợp từ chữ cái “nha” (nha-u-nhu). Chúng tôi không ngăn được sự xúc động khi đích thân chứng kiến cảnh các em cùng “ồ” lên trong nét mặt, vưà hạnh phúc, vưà đầy lo lắng. Hạnh phúc, vì lần đầu thấy được nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình. Lo lắng, vì không biết làm thế nào để thực hiện tâm nguyện, học và hiểu được chữ Chăm yêu dấu của mình, mà chính bản thân mình chưa một lần nhận điện nó, kể từ khi lọt lòng mẹ đến nay.

NHỮNG SUY TƯ TRONG THANH NIÊN CHĂM TỪ KỲ HỌP MẶT ÐẦU TIÊN

Thanh niên Champa từ Sacramento

Thầm nghĩ, trong những câu chào hỏi của người Trung Hoa cách đây vài thập niên: “anh ăn no chưa?” chứa đựng một sự lo lắng của con người trong thời kỳ bị nạn đói đe doạ. Nay, trên khắp thế giới đâu đâu cũng có mặt người Trung Hoa và hàng hóa mang nhản hiệu China đang tràn ngập địa cầu. Một sự kiện khác, sau thời kỳ chiến tranh thế giới, người dân Do Thái đã chào hỏi nhau bằng lời hứa hẹn sẽ gặp nhau tại Jerusalem. Nay, họ đã được toại nguyện. Thật khó hiểu khi nghĩ đến cách chào hỏi của người Champa, nhất là Chăm thuộc khu vực miền trung VN: “đi đâu đó?” hay “anh (chị) từ đâu về?” là những câu chào hỏi rất thông dụng khi gặp nhau ngoài đường. Có lẽ, chúng ta còn có gì nghi ngờ nhau chăng! Hay chúng ta đang còn ngẩn ngơ trước ngã ba đường? Không biết đi về đâu? Có nên chăng! Từ nay, chúng ta nên chào hỏi nhau bằng câu:”Người Chăm chúng ta có gì mới không?” hoặc “anh (chị) có làm quen với người bạn Chăm nào mới chưa?” Biết đâu, ngày mai đây chúng ta cũng được toại nguyện, có nhiều người bạn Chăm và trong cộng đồng Chăm sẽ có nhiều tin vui về sự thành đạt trong học tập cũng như trong kinh doanh. Tôi còn nhớ, ngày xưa, các cụ già trong làng thường hay nói với con cháu rằng: “Các con đi học trường Việt, các con sẽ học lịch sử và văn hóa Việt, như thế các con sẽ ngày càng cách xa với nguồn gốc mình.” Ðúng, nhưng đi học là để tìm việc làm tốt, nuôi sống bản thân và gia đình sau này. Sự học còn giúp ta mở mang kiến thức và kết bạn bốn phương trong tình nghĩa nhân loại. Khi lớn lên, chúng tôi mới thấy rằng, đi học và giữ gìn văn hóa là hai thứ cần thiết khác nhau trong cuộc sống, cũng như chúng ta trân quí nguồn gốc dân tộc, đồng thời với sự tôn trọng các quy luật của tôn giáo vậy.

Trong văn hóa Champa, theo tôi chỉ cần giữ ba điểm chính: Chữ viết nguyên gốc, sắc phục truyền thống, (đặc biệt là cách ăn mặc của người phụ nữ Champa) và phong tục tập quán. Riêng phong-tục tập-quán, hầu hết xuất phát từ các thủ tục của tôn giáo. Nói cách khác, bảo tồn văn hóa truyền thống là gìn giữ và lưu truyền chữ viết nguyên gốc, giữ gìn y phục truyền thống và tôn trọng lẫn nhau giữa các tôn giáo hiện hữu trong xã hội Champa.

Vai trò của một thanh niên Champa hải ngoại đối với xã hội, chúng ta chỉ cần lưu tâm thực hiện ba nhiệm vụ chính sau đây:

            - Mạnh dạn làm quen một cách thân mặt và sẵn lòng giúp đỡ với tất cả người Champa.

            - Tham gia các buổi họp mặt của người Champa qua hình thức trại hè, hội thảo (mặc y phục truyền thống) cũng như các sinh hoạt thể thao.

            - Tích cực cộng tác với các hội đoàn, đoàn thể trong việc tổ chức lễ hội. Tùy khả năng, tình nguyện tham gia hay phụ trách các lớp dạy kèm “home work”, lớp hè cho các em nhỏ hoặc lớp chữ Chăm.

HẠNH PHÚC TRONG TẦM TAY, MỘT KỲ VỌNG ? THANH NIÊN CHAMPA

Như một giấc mộng đẹp thóang đi qua, sau trại hè TN-Champa, mọi người đều thở phào nhẹ nhỏm ngước mặt lên trời hứng từng giọt hạnh phúc. Hạnh phúc vì đã thực hiện đươc tâm nguyện: Tổ chức trại hè đầu tiên cho thanh niên Champa. Hạnh phúc vì, đã tập họp được toàn thể các thành phần Champa với nhau (bao gồm Chăm Cambốt, Chăm Nam bộ và Chăm miền trung VN), mà không bị một thế lực chính trị hay tôn giáo ngăn trở. Mở ra một chân trời mênh mông trong suy nghĩ của thanh niên Champa, thay vì co rúm trong một địa phương nhỏ bé hay núp mình trong một khuôn khổ tôn giáo riêng rẻ của mình hoặc nô lệ một cách ngu xuẩn trong một quan điểm chính trị thiển cận, hẹp hòi. Hạnh phúc vì đã gây được một ấn tượng sâu sắc trong thanh niên nam nữ Champa về tính ưu việt của nền văn hóa truyền thống của dân tộc Champa yêu dấu.

Các bạn thanh niên thân mến! Hãy nun đúc cho mình một niềm tin và chính sức mạnh tinh thần này làm nẩy sinh sức sáng tạo, đưa đến sự thành công. Hãy tiến lên phía trước và nói với tất cả mọi người trên toàn thế giới biết “Chúng Ta Ðược Sinh Ra Và Lớn Lên Từ Một Dân Tộc Có Tên Là Champa” mặc dù vương quốc Champa không còn được ghi trên bản đồ thế giới, nhưng văn hóa Champa đang là một đóng góp không nhỏ trong vườn hoa muôn sắc của nền văn hóa nhân loại.

 Xin chúc mừng các bạn, hãy đón lấy hạnh phúc đang ở trong tầm tay, vì rằng "Bạn hãy làm việc đi để mọi người được vui sướng. Chính sự vui sướng đó, là hạnh phúc của bạn".