Sohaniim

Trên nguyên tắc, Akhar Thrah Chăm không phải là sự lựa chọn giữa chữ viết Chăm cải biến của Ban Biên Soạn sách Chăm (BBS) hay của bất cứ nhóm nào.  Nói đến Akhar Thrah, thì dân tộc phải học Akhar Thrah Chăm truyền thống do cha ông để lại kể từ triều đại Po Romé mà các bậc mà các bậc tu sĩ, bô lão và trí thức Chăm đang sử dụng trong thôn làng hôm nay.

Gần đây TS Quảng Đại Cẩn và tổ chức BBS cho rằng nhóm trí thức Chăm đả kích BBS, bôi nhọ bậc tiền nhân. Từ đó gây ra bao tranh cải vô bổ về nguồn gốc Akhar Thrah trong cộng đồng Chăm hôm nay. Vậy thì, mấu chốt của vấn đề ở đây là gì?

Ai cũng biết, BBS là một tổ chức có trách nhiệm góp phần truyền bá ngôn ngữ đã mai một trong cộng đồng Chăm hôm nay. Đó là công lao lớn mà không một ai có thể phủ nhận. Nhưng công lao và thành quả là hai khía cạnh khác nhau hoàn toàn. Không phải lúc nào cũng lấy công lao để che đậy những sai lầm của mình đã làm tổn thương đến di sản ngôn ngữ và chữ viết của dân tộc.

Xét thấy, BBS đã vấp phải một số sai lầm trong việc biên soạn sách giáo trình dạy chữ Chăm cho học sinh Chăm. Chính vì nguyên nhân đó mà nhóm trí thức Chăm có nghĩa vụ phản biện lại. Đó là một việc làm chân chính, để thống nhất lại ngôn ngữ và chữ viết Chăm trong tương lai.

Văn hoá phản bội chữ ký

Sau ngày Hội Thảo Kuala Lumpur (HTKL) tại Malaysaia về vấn đề ngôn ngữ chữ viết Chăm kẻm theo biên bản có chữ ký của Nguyễn Văn Tỷ-Lộ Minh Trại và sự ra đời của tác phẩm  “Ngôn ngữ chữ viết Chăm, thực trạng và giải pháp” (Nhà xuất bản Phụ Nữ, năm 2012), dân tộc Chăm mới biết rằng sách giáo trình của BBS có 3 sai lầm lớn đã làm đảo lộn hệ thống Akhar Thrah Chăm, đó là:

• BBS chế tạo thêm ký tự “paoh gak”

• BBS chế tạo thêm ký tự “traoh aw” không có “dar tha”

• BBS chế tạo thêm ký tự “dar tha dar dua” có “hua baluw”.

Đó là ba ký tự mới lai căng do BBS chế biến, đã làm đảo lộn hệ thống ngôn ngữ chữ viết Chăm mà các nhà khoa học Chăm đã từng yêu cầu BBS phải chỉnh đốn 3 sai lầm này hầu thống nhất lại Akhar Thrah Chăm.  Đáng lý ra BBS cần phải chỉnh sửa lại những sai lầm đó cho phù hợp với chữ Chăm truyền thống. Nhưng tiếc thay, BBS tung ra chiến trường nhằm bảo vệ Akhar Thrah cải biến, đã gây ra bao tranh cãi trong cộng đồng.

Văn hoá lường gạt người Chăm

Gần đây, TS Quảng Đại Cẩn tuyên truyền trên facebook cho rằng: Sau khi hội thảo tại Ninh Thuận, Thứ trưởng Đặng Huỳnh Thai Mai xem xét lại văn bản tổng kết và cho rằng Hội Thảo Kuala Lumpur  có vấn đề, nên không chỉnh lý sách. Đây là phong cách của Ts. Quảng Đại Cẩn muốn lường gạt người Chăm, vì sự thật của vấn đề không phải như thế. Đây là bằng chứng của chúng tôi:

Ai cũng biết, Hội Thảo Kuala Lumpur có sự tham gia của ông Nguyễn Văn Tỷ, ông Lộ Minh Trại (Trưởng Ban BBS) cùng một số trí thức và nhà khoa học Chăm. Sau ngày hội thảo, tất cả đại biểu ghi nhận có một số sai lầm trong sách giáo trình của BBS và ký vào văn bản Hội Thảo để thống nhất lại Akhar Thrah Chăm. Và ban tổ chức Hội Thảo Kuala Lumpur có gởi biên bản của Hội Thảo đến Bộ Giáo Dục Việt Nam và một số quốc gia tài trợ cho Hội Thảo.

Sau khi nhận được biên bản của Hội Thảo Kuala Lumpur, Thứ trưởng Đặng Huỳnh Thai Mai mới biết là sách giào trình của BBS có một số sai lầm, và quyết định không cho ngân sách để ấn loát giáo trình dạy tiếng Chăm nữa, kéo theo sự quyết định của tỉnh Ninh Thuận đóng cửa BBS. Chính đó là sự thật của biến cố, hoàn toàn khác biệt với lời kể của TS. Quảng Đại Cẩn.  

Lý luận khôi hài: Âm ngắn, âm dài trong Akhar Thrah Chăm

Ts Quảng Đại Cẩn lúc nào cũng giải thích vấn đề âm ngắn, âm dài trong tiếng Chăm mà người ta không hiểu ông đang nói gì. Những lý luận quanh co về âm ngắn-âm dài phát xuất từ một nguyên nhân duy nhất, đó là Ts Quảng Đại Cẩn đang nhầm lẫn giữa “tiếng nói Chăm” và “chữ viết Chăm”.

• Tiếng nói là cách phát âm cho người khác hiểu. Thành vậy, một từ vựng trong tiếng Chăm có nhiều cách phát âm khác nhau, tuỳ theo gia đình và địa phương. Thí dụ:

-       Bulan = tháng. Người Chăm phát âm 4 kiểu khác nhau: bulan, bilan, balan, mlan.

-       Urang = con người. Người Chăm phát âm 3 kiểu khác nhau: urang, rang, gang

• Chữ viết là hệ thống ký tự không có mục tiêu để “ghi âm” tiếng nói của người Chăm mà là qui định luật chính tả cho một từ vựng của tiếng Chăm. Thí dụ:

–      Chăm nói: ngak bruk = làm việc. Nhưng khi viết, thì viết: ngap gruk

–      Chăm nói: ndoc = chạy. Nhưng khi viết, thì viết: nduec

Bên cạnh đó, chữ Chăm cũng như những ngôn ngữ Pháp, Anh, v,v,, viết như nhau nhưng đọc khác nhau. Đây là trường hợp bất qui tất phải học thuộc lòng, dựa theo ngữ cảnh mà phát âm. Thí dụ:

Palei caok gem caok gem caok  = người thôn Hiếu Lễ vừa khóc vừa bóc.

Ai cũng biết, chữ viết Chăm là hệ thống ký tự phát xuất từ Phạn Ngữ, không có ký tự âm ngắn hay âm dài. Theo Ts. Quảng Đại Cẩn, “hua baluw” là âm dài. Đây chỉ là cách suy luận riêng tư của Ts.Quảng Đại Cẩn. Vì nhiều bài viết trong Champaka.info đã chứng minh rằng “hua baluw” là ký tự dùng để qui định luật chính tả của một từ vựng chứ không phải để ghi âm dài âm ngắn trong tiếng nói của người Chăm. Thí dụ:

–      Ratuh (= số 100) phải có baluw trên phụ âm Ra. Nếu bỏ baluw, người ta vẫn đọc là Ratuh.

–      Pamatai (= giết chết) phải có baluw trên phụ âm Pa. Nếu bỏ baluw, người ta vẫ đọc là Pamatai.

Khi nói đến âm ngắn âm dài, âm cao, âm thấp, âm trầm, âm ek, âm aok, v.v. thì người ta biết ngay là Ts. Quảng Đại Cẩn và BBS đang bàn về qui luật tiếng nói của người Chăm chứ không phải là chữ viết Chăm. Vì rằng, Akhar Thrah là ký tự của chữ viết không có mục tiêu để ghi âm dài, âm cao, âm thấp, âm ek, âm aok, v.v. của tiếng nói Chăm như Ts. Quảng Đại Cẩn nêu ra, mà là qui định luật chính tả của một từ vựng. Chính vì không phân biệt được thế nào là “tiếng nói” và thế nào là “chữ viết” thành ra Ts. Quảng Đại Cẩn lý luận quanh co để rồi người Chăm không hiểu ông muốn nói gì?

Chế tạo ký tự: Traoh aw không có dar tha

Để bảo vệ cho ký tự Traoh Aw không có Dar Tha của BBS chế biến, Ts. Quảng Đại Cẩn cho rằng trong từ điển Aymonier và Cabaton (1906) đã có những ký tự trên. Đây là phong cách lường gạt người Chăm thì đúng hơn. Vì trong lời mở đầu của tự điển,  Aymonier và Cabaton lập ra danh sách những ký tự nguyên âm của Akhar Thrah (SIGES VOCALIQUES ET ORTHGRAPHIQUES), trong đó Traoh Aw lúc nào cũng phải có Dar Tha. Trong phần tự điển, Aymonier cho biết một số từ mang Traoh Aw nhưng không có Dar Tha. Nhưng đây là cách viết sai lầm của người Chăm mà thôi. Chính vì thế, Ts. Quảng Đại Cẩn không có quyền dựa vào vài chữ viết sai lầm trong tự điển Amonier để làm bàn đạp cho rằng ký tự Traoh Aw không có Dar Tha trong tiếng Chăm.

Đây là danh sách ký tự nguyên âm của Akhar Thrah Chăm trong lời mở đầu của từ điển Aymobier. Traoh aw lúc nào cũng có dar tha. Có chăng Ts. Q. Đ. Cẩn không đọc lời mở đầu này?

Chế tạo ký tự: Paoh gak

Ts. Quảng Đại Cẩn và BBS là nhóm người duy nhất cho rằng chữ Chăm có paoh gak. Đây là phương pháp chế biến khôi hài nhất trên thế giới. Vì chữ Chăm cũng như chữ Khmer, Lào, Thái, v.v. không bao giờ có “paoh gak”.  Để bào chữa cho sai lầm của mình, Ts. Quảng Đại Cẩn đưa ra trên facebook một văn bản chép tay trong đó chữ Chăm có Paoh Gak để làm bằng chứng. Nhưng đây là tài liệu viết sau ngày ra đời của BBS, thành ra có “Paoh Gak”.

Nêu ra bằng chứng, nhưng Ts. Quảng Đại Cẩn không đọc nỗi văn bản này. Thí dụ:

– Trong văn bản viết: Ni danak daok, Ts. Quảng Đại Cẩn đọc thành:  Ni darak ngok.

– Trong văn bản viết: Ni dak tanai, Ts. Quảng Đại Cẩn đọc thành:  Ni dak tano.

Đạy chỉ là tài liệu viết sau ngày ra đời của BBS, thành có paoh gak.  Tác giả này không rành tiếng Chăm, thành ra viết vài câu nhưng sai bao lỗi chính tả.

Đây là bản phiên âm của Q.Đ. Cần đăng trên facebook

Chỉ vài từ tiếng Chăm rất đơn giản mà Ts. Quảng Đại Cẩn đọc không được, huống chi các từ khác trong văn bản Chăm cổ. Sau khi sinh viên Chăm phát hiện ra lỗi lầm, Ts. Quảng Đại Cẩn mới chấp nhận sửa lại. Điều này đã chứng minh rằng Ts. Quảng Đại Cẩn không đọc được Akhar Thrah Chăm, nhưng lúc nào cũng huênh hoang bàn về chữ viết Chăm. Kể từ đó, độc giả có quyền đánh giá: Quảng Đại Cẩn là người mù chữ Chăm nhưng muốn dạy đời cho dân tộc Chăm về Akhar Thrah. Chính đó là bi kịch của xã hội hôm nay.

Đinh nghĩa sai lầm: Akhar Thrah Chăm phổ thông

 
Để bảo vệ quan điểm sai lầm của BBS, Tiến sĩ Quảng Đại Cẩn xuất bản tác phẩm "Akhar Thrah phổ thông dấu ấn một thời" (NXB Văn Hóa – Văn Nghệ TP.HCM. 2014)  với phong cách lập luận quanh co mà độc giả không hiểu tác giả muốn nói gì.

Nếu Ts Quảng Đại Cẩn cho rằng chữ Chăm cải biên của BBS là chữ viết phổ thông, thì ông phải đưa ra định nghĩa: thế nào là phổ thông. Tại sao chữ Chăm phổ thông nhưng chỉ dùng hạn hẹp trong các trường tiểu học, trong khi đó các bậc tu sĩ, bô lão, trí thức cũng như sinh viên Chăm không dùng chữ cải biên của BBS mà là Akhar Thrah Chăm truyền thống?

Quảng Đại Cẩn là nhân vật còn hạn chế về chữ Chăm,  nhưng tự xưng là đại diện cho dân tộc Chăm để biên soạn sách giáo trình dạy tiếng Chăm cho con em người Chăm cấp tiểu học.  Đây là câu chuyện khôi hài nhất trên thế giới và dân tộc Chăm không bao giờ hiểu nổi: tại sao người mù chữ Chăm lại đứng ra nói chuyện về ngôn ngữ Chăm!

Ts. Quảng Đại Cẩn và ông Nguyễn Văn Tỷ tung hoả mù

Trong tác phẩm “Akhar thrah phổ thông dấu ấn một thời”, Ts Quảng Đại Cẩn ủng hộ lời giới thiệu của Nguyễn Văn Tỷ cho  rằng nhóm tác giả của tác phẩm  “Ngôn ngữ Chăm, thực trạng và giải pháp” lập luận một cách thiếu khách quan. Tiếc rằng Ts. Quảng Đại Cẩn không đưa ra bằng chứng cụ thể nào đề giải thích  thế nào là thiếu khách quan. Đây chỉ là một cách phỉ báng nhau, nhằm hạ bệ người khác để tôn vinh bản thân mình là người tài giỏi?

Ngoài ra,Ts Quảng Đại Cẩn còn ủng hộ phong cách lập luận khập khiễng của ông Nguyễn Văn Tỷ về cách cải biến tiếng Việt:

“Trước kia đúng là chữ Hán, sau mới chuyển thành chữ Nôm để giản tiện và thông dụng hơn; nhưng nay, chữ Nôm cũng không thể tồn tại nổi với thời gian! Hôm nay, người Việt dùng chữ Quốc ngữ hay chữ phổ thông rất thuận lợi lại dễ học các tiếng phương Tây theo bộ vần La-tinh. Thế thì người Hoa và người Việt có phá hoại văn hóa truyền thống của tổ tiên mình không? (...) Còn tiếng Chăm và chữ Chăm từ thời Pô Rômê đến nay không hề thay đổi à? Nhận định như thế là rất chủ quan và phiến diện.” (Trích từ tác phẩm: Akhar thrah phổ thông dấu ấn một thời “Lời giới thiệu, trang 6”).

Theo chúng tôi, quan điểm của Nguyễn Văn Tỷ chỉ là phong cách tung hoả mù theo lối học sinh cấp trung học, vì lý do sau đây:

• Trong ngôn ngữ của dân tộc Việt, sau một thời gian dùng chữ Hán, người Việt chuyển sang chữ Nôm. Và những ký tự của chữ Nôm luôn luôn bất di bất dịch, vì người Việt hôm nay không bao giờ chế tạo thêm một ký tự mới nào cho chữ Nôm.

• Đối với dân tộc Chăm cũng thế. Sau một thời gian dùng chữ Chăm cổ viết trên bia đá, dân tộc Chăm chuyển sang Akhar Thrah có số lượng ký tự bất di bất dịch cho tới năm 1975. Tại sao sau năm 1975, BBS lại chế tạo thêm ba ký tự mới cho Akhar Thrah, đó là:

-       Ký tự Paoh Gak,

-       Ký tự “Traoh Aw” không có “Dar Tha”

-       Ký tự “Dar Tha Dar Dua” có “Hua Baluw”.

Nhân danh gì và dựa trên cơ sở nào, BBS lại chế tạo thêm 3 ký tự mới này cho Akhar Thrah Chăm.  Chính đó là nguyên nhân giải thích tại sao các nhà khoa học và trí thức Chăm yêu cầu BBS phải xoá bỏ 3 ký tự “lai căng này” trong sách giáo trình của BBS. Nếu không, dân tộc Chăm có quyền kết tội BBS, Nguyễn Văn Tỷ và Quảng Đại Cẩn đang tìm cách phá hoại di sản chữ viết Chăm.

Đọc qua lời mỡ đầu của Nguyễn Văn Tỷ trong tác phẩm: "Akhar Thrah phổ thông dấu ấn một thời" của Quảng Đại Cẩn, chúng tôi có quyền cho rằng Nguyễn Văn Tỷ cũng là người không thông thạo chữ viết Chăm, có trình độ cũng như Quang Đại Cẩn, nhưng lúc nào cũng đứng ra bàn luận về ngôn ngữ chữ viết Chăm. Đây là bi kịch của xã hội mà Nguyễn Văn Tỷ và Quảng Đại Cẩn nên chấm dứt để cho Akhar Thrah Chăm Truyền Thống được an vui trong thế kỷ thứ 21 này.