 |
| Quảng Đại Cẩn |
Năm 2014, Quảng Đại Cẩn xuất bản tác phẩm “Akhar thrah phổ thông – Dấu ấn một thời” (Nhà xuất bản văn hóa-văn nghệ, TPHCM, 2014). Đây chỉ là cuốn tiểu thuyết viết về lịch sử ra đời của Ban Biên Soạn Sách Chữ Chăm (BBSSCC) và tìm cách bào chữa một cách mù quáng, quanh co và phi khoa học cho 7 sai lầm trong sách giáo trình của cơ quan này mà các nhà khoa học
và trí thức Chăm đã từng nêu. Nếu Quảng Đại Cẩn bỏ phí thì giờ để viết tác phẩm tập trung hơn 200 trang nhằm bào chữa cho sách giáo trình của BBSSCC, là vì những nguyên nhân sau đây:
Sai lầm về khái niệm giữa tiếng nói và chữ viết
Trong tác phẩm, Quảng Đại Cẩn lập đi lập lại cả trăm lần cho rằng trước khi bắt tay vào việc biên soạn sách giáo trình, BBSSCC đã thành công nghiên cứu vô cùng khoa học cách phát âm trong tiếng nói của người Chăm, nào là âm dài, âm ngắn, âm cao, âm thấp, âm trầm, âm ek, âm ok, v.v. Dựa vào cách phát âm này, BBSSCC tìm cách xây dựng một qui luật mới cho Akhar Thrah bằng cách dùng chữ viết Chăm để ghi lại tất cả cách phát âm trong tiếng nói của người Chăm. Chính đó là nguyên nhân ra đời của ký tự có “paoh gak”, ký tự “craoh ao” không có “dar tha”, ký tự “baluw” ám chỉ cho âm dài, v.v.
Phương pháp dùng chữ viết Chăm để ghi lại cách phát âm trong tiếng nói của người Chăm đã chứng minh rằng Quảng Đại Cẩn và BBSSCC có khái niệm hoàn toàn sai lầm về mục tiêu của tiếng nói và chữ viết. Chúng tôi xin lập lại thế nào là mục tiêu của tiếng nói và chữ viết đã đăng trong Champaka.info ngày 11-1-2015:
• Tiếng nói
Tiếng nói của người Chăm là cách phát âm để người Chăm cùng hiểu nhau. Tiếc rằng cách phát âm trong tiếng nói thường hay biến đổi, Trên thế giới này, không có chữ viết nào, dù là chữ Latinh, Phạn, Khmer, Lào, Thái, v.v. có đủ ký tự để ghi cách phát âm của tiếng nói, ngoại trừ bảng ký tự “phiên âm quốc tế”.
• Chữ viết
Chữ viết của dân tộc Chăm là hệ thống ký tự không có mục tiêu để ghi cách phát âm tiếng nói của người Chăm mà là qui định luật chính tả của một từ vựng nằm trong tiếng nói của dân tộc này.
Ra đời từ vương triều Po Romé, bản chữ cái Chăm có 82 ký tự tồn tại một cách bất di bất dịch, không bao giờ thay đổi cho đến năm 1975. Cũng vì số lượng ký tự quá giới hạn, Akhar Thrah Chăm không thể nào ghi lại một cách toàn diện cách phát âm trong tiếng nói của dân tộc này. Chính vì nguyên nhân đó, một số từ vựng trong tiếng Chăm viết như nhau nhưng đọc khác nhau. Đây là thí dụ điển hình:
Urang palei caok gem caok gem caok
Người thôn Hiếu Lễ vừa khóc vừa bóc
Từ caok ở đây viết như nhau nhưng phát âm 3 lần khác nhau. Nhưng đây là trường hợp “bất qui tắt”, buộc phải học thuộc lòng, tùy theo ngữ cảnh mà đọc, chứ không ai đứng ra chế biến ký tự mới để giải quyết cho vấn đề này như Quảng Đại Cẩn và BBSSCC đã chủ trương.
Chữ viết Chăm là ký tự dùng để qui định luật chính tả của một từ vựng nằm trong tiếng nói. Chính vì nguyên nhân đó, người Chăm có quyền phát âm như thế nào cũng được, nhưng khi viết, thì phải viết đúng chính tả đã có trên văn bản do cha ông để lại. Và qui luật chính tả của Akhar Thrah Chăm dù sao cũng đã có sẳn trong tự điển Aymonier và Moussay. Tại sao BBSSCC không dựa vào đó để đưa vào sách giáo trình, nhưng đứng ra chế tạo hệ thống mới cho luật chính tả của chữ Chăm? Đây là vài thí dụ điển hình:
• “Đọc” của tiếng Việt, chữ Chăm viết là “puec”. Nếu người Chăm phát âm là “pôc, paoc.v.v. ” thì đó là quyền của họ. Nhưng viết, thì phải viết đúng chính tả: “puec”. Quảng Đại Cẩn và BBSSCC không có quyền xóa bỏ luật chính tả của Akhar Thrah để viết theo các phát âm của tiếng nói là “pôc”.
• “Khóc” của tiếng Việt, chữ Chăm viết là “caok” và “bóc” của tiếng Việt, chữ Chăm cũng viết là “caok”. Hai từ viết như nhau, nhưng đọc khác nhau. Đây là trường hợp “bất qui tất”, tùy theo ngữ cảnh mà đọc. Quảng Đại Cẩn và BBSSCC không có quyền chế biến ký tự “paoh gak” để áp dụng vào “caok” (bóc) hầu phân biệt với “caok” (khóc).
Cũng vì hiểu lầm Akhar Thrah Chăm là hệ thống ký tự dùng làm công cụ để ghi lại cách phát âm tiếng nói thành ra Quảng Đại Cẩn và BBSSCC tìm cách chỉnh lý qui luật Akhar Thrah Chăm để phù hợp với tiếng nói. Đây là phương pháp chỉnh lý "ngu xuẩn" nhất, chưa từng xảy ra trong cộng đồng tộc người có hệ thống chữ viết trên thế giới hôm nay.
Sai lầm về mục tiêu và phương pháp soạn thảo sách giáo trình
Trong tác phẩm, Quảng Đại Cẩn vùng dậy bảo vệ cho BBSSCC đã có công biên soạn sách giáo trình dạy tiếng Chăm vô cùng đồ sộ, hợp lý, hợp tình, đã đào tạo hơn chục ngàn con em Chăm biết đọc chữ Chăm gần 30 năm qua, nhưng Quảng Đại Cẩn quên đi những con em này biết đọc chữ Chăm cải biến của BBSSCC hay chữ Chăm truyền thống mà các bậc tu sĩ, bô lão và trí thức đang xử dụng hôm nay?
Mục tiêu của sách giáo trình
Đứng trên phương diện giáo dục, sách giáo trình dạy tiếng Chăm phải là công trình nhằm "tạo điều kiện để con em người Chăm đọc lại văn bản viết bằng chữ Chăm do cha ông để lại", tức là chữ Chăm mà các bậc tu sĩ, bô lão và trí thức đang xử dụng hôm nay, dù khó khăn tới mức độ nào đi nữa. Sách giáo trình dạy tiếng Việt cũng thế, tức là công trình giúp con em người Việt đọc được tiếng Việt mà dân tộc Việt Nam đang xử dụng hôm nay.
Dựa vào định nghĩa này, chúng tôi cho rằng Quảng Đại Cẩn và BBSSCC có nhận định hoàn toàn sai lầm về mục tiêu và phương pháp soạn thảo sách giáo trình. Thay vì tìm cách biên soạn sách giáo trình nhằm "giúp con em người Chăm đọc lại chữ Chăm đang lưu truyền trong xã hội Chăm hôm nay", BBSSCC lại tìm cách xây dựng một phương pháp mới, bằng cách dựa vào cách phát âm trong tiếng nói của người Chăm để chế biến một số ký tự mới hầu qui định lại luật chính tả của chữ viết Chăm. Kể từ đó, những con em người Chăm học tiếng Chăm cải biến của BBSSCC không đọc được văn bản do cha ông để lại, vì cách cấu trúc luật chính tả trong chữ Chăm cải biến của BBSSCC hoàn toàn khác biệt với chữ Chăm truyền thống.
Phương pháp sạon sách giáo trình
Trên nguyên tắc, phương pháp soạn thảo sách giáo trình giảng dạy chữ viết trên thế giới, dù là chữ Chăm, Việt, Khmer, Lào, v.v đều có một qui luật chung, đó là không dựa vào cách phát âm của tiếng nói để qui định luật chính tả của một từ vừng, mà là dựa vào những từ vựng đã có sẳn trên văn bản do cha ông để lại để làm tiêu chuẩn cho qui luật chính tả. Chính vì nguyên nhân đó, BBSSCC phải tập trung "trước tiên" mọi nổ lực của mình vào công tác nghiên cứu và tìm tòi tất cả những từ vựng đã có mặt trên văn bản của Akhar Thrah Chăm để làm tiêu chuẩn cho qui luật chính tả và ngữ pháp hầu đưa vào sách giáo trình. Điều đáng mừng là hầu hết những từ vựng của Akhar Thrah Chăm đã có sẳn trong tự điển Aymonier và Moussay, thành ra BBSSCC không tốn công đi tìm từ vựng nữa.
Nếu trong từ điển Aymonier và Moussay đưa ra một từ vựng nhưng viết nhiều lần khác nhau, như “bulan” (tháng), cũng viết “balan, bilan”, thì BBSSCC có quyền chọn lựa một trong nhữn từ này để làm tiêu chuẩn cho sách giáo trình của mình. Và không ai có quyền phản đối sự chọn lựa này.
Nếu trong từ điển Aymonier và Moussay có những từ viết như nhau nhưng đọc khác nhau như trường hợp:
Urang palei caok gem caok gem caok
Người thôn Hiếu Lễ vừa khóc vừa bóc
Luk jru, luk gila, jalan luk
Tẩm thuốc, ngu xuẩn, đường lồi lõm
thì BBSSCC phải có nghĩa vụ giải thích đây là trường hợp “bất qui tắt” trong Akhar Thrah, buộc con em Chăm phải học thuộc lòng, tùy theo ngữ cảnh mà đọc. Và phương pháp này cũng từng áp dụng trong sách giáo trình dạy chữ Chăm của nhóm Lưu Quí Tân biên soạn dưới thời Việt Nam Cộng Hòa. Vì trường hợp “bất qui tắt” không phải là vấn đề riêng tư của Akhar Thrah Chăm mà là vấn đề chung của chữ viết trên thế giới.
Giải thích cho con em Chăm biết rằng Akhar Thrah có nhiều trường hợp “bất qui tất” buộc phải học thuộc lòng, không phải là hành vi mang tính cách tội phạm đối với di sản ngôn ngữ và chữ viết Chăm. Tại sao BBSSCC không thực hiện nghĩa vụ này, mà đứng ra chế biến bao ký tự lại căng để đưa và sách giáo trình, đã làm đảo lộn cả qui luật chính tả của Akhar Thrah Chăm do cha ông để lại. Thay vì “puec” (đọc) ghi trong Akhar Thrah truyền thống, BBSSCC viết thành “pôc”; thay vì “caok” (bóc) có “paoh kak”, BBSSCC biến thành “coag”, có “paoh gak”.
Một khi BBSSCC công nhận rằng chữ Chăm có nhiều trường hợp “bất quí tắt”, buộc người học phải tôn trọng, thế thì mọi chuyện đều êm xui, không làm phiền hà đến Akhar Thrah truyền thống, không ai đứng ra chống đối BBSSCC và còn giúp con em Chăm đọc được chữ Chăm do cha ông để lại.
Cũng vì vấp phải sai lầm về mục tiêu và phương pháp biên soạn, sách giáo trình của BBSSCC chỉ là công cụ biến con em Chăm học chữ Chăm của BBSSCC trở thành thế hệ "mù chữ Chăm", vì họ không đọc được văn bản do cha ông để lại. Kể từ đó, các con em này trở thành thế hệ “mù văn hóa” vì không còn cơ hội để khai phá những kho tàng viết bằng chữ Chăm truyền thống. Chính vì thế, chúng tôi đưa ra kết luận rằng, sách giáo trình của BBSSCC mà Quảng Đại Cẩn đứng ra bào chửa, chỉ là công cụ nhằm tiêu diệt trí tuệ cả một thế hệ trẻ Chăm để họ không còn liên hệ gì với di sản văn hóa của dân tộc Chăm nữa.
Bị ảnh hưởng phương pháp giảng dạy tiếng Việt
Trong tác phẩm, Quảng Đại Cẩn nối gót BBSSCC lập đi lập lại cho rằng phương pháp soạn thảo sách giáo trình giảng dạy tiếng Chăm phải dựa vào qui luật:
• Mỗi ký tự chỉ có một cách phát âm
• Mỗi từ vựng chỉ có một cách đọc
Chúng tôi cho đây là quan điểm "phi khoa học và khôi hài" nhất, vì qui luật “mỗi từ vựng chỉ có một cách đọc” là hệ thống cấu trúc tiếng Việt (tức là ngôn ngữ có nguồn gốc của tiếng Hán) không liên hệ gì đến Akhar Thrah Chăm.
Quảng Đại Cẩn đừng quên rằng tiếng Việt và tiếng Chăm là hai hệ thống ngôn ngữ có cách cấu trúc hoàn toàn khác nhau:
• Trong tiếng Việt, mỗi từ vựng chỉ có một cách phát âm nhưng mang nhiều nghĩa khác nhau. Thí dụ, trong tiếng Việt có 4 từ “tính”, đọc như nhau nhưng phát xuất từ 4 nguốn gốc khác nhau, nếu nhìn trên ký tự của chữ Hán: tính đố, tính lực hợp mưu, tính danh, tính chất.
• Trong tiếng Chăm hay tiếng Anh, Pháp, Mã, v.v., thì hoàn toàn ngược lại. Một từ vựng viết như nhau, nhưng có cách đọc khác nhau và có nghĩa khác nhau, như Urang palei caok gem caok gem caok
Ai cũng biết, BBSSCC là cơ quan của nhà nước Việt Nam. Nhưng không phải vì thế mà BBSSCC lại dựa vào phương pháp giảng dạy tiếng Việt để làm tiêu chuẩn hầu biên soạn sách giáo trình dạy tiếng Chăm. Có chăng BBSSCC là cơ quan không có trình độ về qui luật của chữ Viết Chăm thành ra tự tiện chạy theo phương pháp giảng dạy tiếng Việt để làm tiêu chuẩn cho sách giáo trình của mình, vì nhà Việt Nam không bó buộc BBSSCC kia mà.
Bị thôi miên bởi các nhà ngôn ngữ học
Đứng trên nguyên tắc khoa học, soạn thảo sách giáo trình giảng dạy chữ Chăm không phải là công tác của các nhà ngôn ngữ học mà là trách nhiệm của các nhà văn tự học, tức là những người chuyên về chữ viết trên văn bản, am tường về kho tàng lịch sử và văn học viết bằng Akhar Thrah. Sau năm 1975, xã hội Chăm không thiếu những nhà văn tự học uyên thâm như Thiên Sanh Cảnh, Trượng Tốn, Sử Văn Ngọc, Quảng Văn Đại, Thành Phú Bá, v.v. Chính họ mới là người có đủ tư cách để bàn về chữ viết, tức là bàn về qui luật chính tả và ngữ pháp của tiếng Chăm, chứ không phải là nhà ngôn ngữ học như Quảng Đại Cẩn.
Thay vì đi tìm những nhà văn tự học, BBSSCC lại nghe theo quan điểm của một số nhà ngôn ngữ học người Kinh từ chiến khu vừa mới trở về sau ngày giải phóng để hình thành sách giáo trình giảng dạy tiếng Chăm. Đây là công tác lộn đầu, vì nhà ngôn ngữ học là những người chuyên về cách phát âm của tiếng nói, nào là dài, âm ngắn, âm ek, âm ok, âm mũi, âm họng.v.v. không có vai trò gì trong cuộc bàn cải về chữ viết Chăm, tức là qui luật chính tả, ngữ pháp và ý nghĩa từ vựng của Akhar Thrah.
Một khi bị thôi miên bởi qui luật của các nhà ngôn ngữ học, Quảng Đại Cẩn và BBSSCC tự lôi kéo mình vào cạm bảy, lấy tiếng nói làm tiêu chuẩn và buộc chữ viết Chăm phải làm nghĩa vụ ghi lại cách phát âm của tiếng nói. Đây là phương pháp soạn thảo sách giáo trình "ngu xuẩn" nhất, chưa từng xảy ra trên thế giới. Chính đó là nguyên nhân giải thích tại sao Quảng Đại Cẩn đã bỏ phí thì giờ để viết tác phẩm hơn 200 trang hầu giải thích trên trời dưới đất về qui luật âm dài âm ngắn trong tiếng nói của người Chăm, không liên hệ gì đến chữ viết của dân tộc này. Vì trong Akhar Thrah Chăm, không có ký tự nào ám chỉ cho âm dài hay âm ngắn.
Bị kìm kẹp trong chế độ xã hội chủ nghĩa
Năm 1978 đánh dấu ngày ra đời của BBSSCC. Đây cũng là thời kỳ mà người Chăm bắt đầu tiếp xúc với với cán bộ cộng sản từ chiến khu trở về sau ngày giải phóng, không biết gì về ngôn ngữ và chữ viết Chăm, ngoài khẩu hiệu buộc người Chăm phải xóa bỏ mọi di sản của chế độ Việt Nam Công Hòa, từ thể chế chính trị, quyền làm chủ đất đai, tổ chức gia đình và xã hội, cả hệ thống ngôn ngữ và chữ viết.
BBSSCC là cơ quan của nhà nước Việt Nam trực thuộc sở giáo dục của tỉnh Bình Thuận vào năm 1978. Để chứng minh lòng trung thành với chế độ và luôn luôn ghép mình vào khuôn khổ của nền giáo dục Việt Nam, BBSSCC không còn cách nào khác là dựa vào phương pháp soạn thảo sách giáo trình giảng dạy tiếng Việt để làm phương án cho sách giáo trình tiếng Chăm. Kể từ đó, các thành viên trong BBSSCC là những người biết đọc chữ Chăm nhưng không am tường về lịch sử ngôn ngữ và chữ viết, thi đua nhau chỉnh lý chữ viết Chăm với mục tiêu biến qui luật Akhar Thrah Chăm phù hợp với cách cấu trúc của tiếng Việt, tức là “mỗi ký tự chỉ có một cách phát âm và mỗi từ vựng chỉ có một cách đọc”, nhưng không cần biết sự chế biến này có thể làm tổn thương đế si sản chữ viết Chăm không?.
Sống dưới thời bao cấp vào năm 1978, cơm không có mà ăn, áo không có để mặc và quyền tự do bị giới hạn, BBSSCC chỉ biết hùa theo quan điểm của nhà nước Việt Nam, tức là chôn vùi những di sản của chế độ Việt Nam Cộng Hòa, dù đó là sách giáo trình dạy tiếng Chăm do nhóm Lưu Qui Tân thực hiện vào nằm 1964 đi nữa, để thay vào đó sách giáo trình giảng dạy chữ viết Chăm hoàn toàn mới mẻ, phù hợp với sách giáo trình tiếng Việt của xã hội chủ nghĩa. Kể từ đó, BBSSCC tìm cách chế biến những ký tự mới để chỉnh lý Akhar Thrah Chăm phù hợp với hệ thống cấu trúc tiếng Việt, tức là:
• Mỗi ký tự chỉ có một cách phát âm
• Mỗi từ vựng chỉ có một cách đọc.
Những biến cố vừa nêu ra không phải là phong cách bịa đặt của chúng tôi để bôi nhọ BBSSCC, mà là lời tỏ tình chân thành của một số người Chăm đã từng phục vụ trong BBSSCC, nhưng đã rút khỏi cơ quan này, vì không chấp nhận Akhar Thrah Chăm có “paoh gak” và chữ viết Chăm có “baluw” (ám chỉ cho lông), như những người “gáo phụ chưa tìm ra người chồng”.
Theo chúng tôi, tâm tình của một số người Chăm đã bỏ BBSSCC ra đi mà chúng tôi vừa nêu ra là minh chứng vô cùng chính xác nhằm giải thích tại sao BBSSCC đã chỉnh lý Akhar Thrah Chăm thành chữ viết lai căng có “paoh gak”.
|
