Ts. Po Dharma là nhà nghiên cứu khoa học gốc người Chăm, hiện là Pgs của Viện Viễn Đông Pháp, đã từng xuất bản hơn 17 tác phẩm, đa số viết bằng tiếng Pháp, liên quan đến lịch sử và nền văn minh Champa.   Nhằm giúp độc giả biết thêm về những công trình nghiên cứu Champa được ấn hành ở hải ngoại, chúng tôi xin giới thiệu tác phẩm thứ X của Ts. Po Dharma mang tựa đề: “Trang phục Champa, thuộc nhóm người Đa Đảo ở Việt Nam” (Costume of Campa, the Malay Group in Vietnam).

Dân tộc Chăm là cộng đồng tộc người có tiếng nói nằm trong gia đình ngôn ngữ Mã Lai Đa Đảo. Họ là tập thể có nhiều điểm tương đồng với dân tộc Mã từ yếu tố văn hoá, nghệ thuật cho đến nền văn học và ngôn ngữ. Bên cạnh những sự tương đồng đó, dân tộc Chăm còn có một bản sắc riêng về trang phục và đồ trang sức rất phong phúm đa dạng và đầy màu sắc, được xem như một di sản nghệ thuật riêng biệt trong khu vực Đông Nam Á. Người Chăm khác với dân tộc Việt không phải vì màu da chủng tộc mà là phát xuất từ bộ đồng phục và đồ trang xức.

Tác phẩm mang tựa đề “Trang phục Champa, thuộc nhóm người Đa Đảo ở Việt Nam” (Costume of Campa, the Malay Group in Vietnam) là tác phẩm thứ X của Ts. Po Dharma. Đây là công trình nghiên cứu đầu tiên về nghệ thuật áo quần và đồ trang sức của dân tộc Chăm Ninh Thuận, Bình Thuận và khu vực Châu Đốc. Bên cạnh đó, tác phẩm này còn nêu ra một số yếu tố để chứng minh rằng kiểu mẫu và màu sắc của trang phục Chăm không biểu tượng phong cách thời trang, mà là để phân biệt giai cấp và đẵng cấp trong xã hội : tu sĩ, nông dân, trí thức.

Khởi đầu của tác phẩm là phần giới thiệu chung về văn hoá Champa và sau đó là bài phân tích về trang phục của người Chăm ở Ninh Thuận và Bình Thuận nói chung và trang phục Chăm Châu Đốc nói riêng, hiện đang lưu trử tại Viện Bảo Tàng Quốc Gia Mã Lai, Kuala Lumpur.

Tác phẩm thứ 10 của Ts. Po Dhar;a

Trong phần trang phục của các bậc tu sĩ, tác giả trình bày một cách chi tiết những hình ảnh của trang phục theo hệ pháí và đẵng cấp của tín ngưỡng : Trang phục của tu sĩ Chăm Ahier (Adhia, Bac, Basaih…) và tu sĩ Chăm Awal (Gru, Iman, Katip…) ; trang phục của tu sĩ Chăm Ahier lẫn Chăm Awal ( như Maduen, Ka-ing), v.v. ; trang phục của chức sắc chủ trì những nghi lễ mang tính cách dân gian như ông Ew Yang, Tiap Kaleng, v.v.. Tiếp theo trang phục của các vị tu sĩ là trang phục và đồ trang sức của người dân thường trong những ngày lễ tục hay lễ hội.

Tác phẩm mang tựa đề “Trang phục Champa, thuộc nhóm người Đa Đảo ở Việt Nam” là tác phẩm thư mục của các sản phẩm trang phục, đồ trang sức cũng như các dụng cụ của nghề dệt thổ cẩm Chăm được trình bày trong buổi triển lãm về trang phục Champa tại Viện Bảo Tàng Quốc Gia Mã Lai ở Kuala Lumpur vào ngày 23 tháng 10 năm 1997, nhân kỷ niêm 10 năm thành tựu của chương trình « Thế Giới Mã Lai và Champa », đặt dưới sự điều hành của Ts. Po Dharma kể từ năm 1987.