Ngày 22-4-2015 đã diễn ra tại Kuala Lumpur (thủ đô Malaysia) Hội Nghị Dân Sự và Diễn Đàn Công Dân Asean (Asean Civil Conference-Asean People Forum), viết tắt là Diễn Đàn Dân Sự Asean. Đây là hội nghị được tổ chức hàng năm từ 2005, tập trung gần 1400 đại diện của các hội đoàn dân sự của các nước ASEAN nhằm chia sẻ, góp ý và phân tích những vấn đề dân sự đã xảy ra tại các quốc gia ASEAN. Diễn đàn lần này tập trung rất nhiều chủ đề (kinh tế, giáo dục, sức khoẻ, luật lao động, nhân quyền, tự do ngôn luận và tín ngưỡng và cả quyền của dân bản địa, v.v.) mà các tổ chức xã hội dân sự sẽ nêu ra nhằm yêu cầu chính quyền của các quốc gia ASEAN phải chỉnh sửa lại những sai lầm.

Diễn Đàn Dân Sự Asean được nguyên Thủ tướng Malaysia là ông Abdulah Badawi sáng lập vào năm 2005. Trong suốt thời gian đó, diễn đàn này chỉ dành cho các hội đoàn núp dưới danh xưng xã hội dân sự, nhưng do nhà nước ASEAN chỉ đạo dưới tên gọi chung là GONGO (government organized NGO), tức là tổ chức phi chính phủ nhưng lại do chính phủ quản lý điều hành. Chính vì vậy, các tổ chức xã hội dân sự độc lập không có cơ hội tham gia vào diễn đàn này hầu góp tiếng nói của mình. Bằng chứng cụ thể, gần 21 tổ chức xã hội dân sự độc lập tại Việt Nam, vì không có phép sang Mã Lai tham dự, chỉ gởi một bản tuyên bố chung để phản đối nhà nước Việt Nam về nhân quyền, tự do ngôn luận và tín ngưỡng trước Diễn Đàn Dân Sự Asean 2015.

Việt Nam: Đối mặt giữa hội đoàn độc lập và hội đoàn của chính phủ

Trước năm 2015, tất cả hội đoàn tham gia Diễn Đàn Dân Sự Asean đều do nhà nước Việt Nam gửi đi dưới danh nghĩa là GONGO (Government Oganized NGO), tức là tổ chức xã hội dân sự do chính phủ điều hành và quản lý. GONGO là tổ chức mang danh nghĩa là xã hội dân sự nhưng thật ra họ bị kiểm soát bởi chính quyền Việt Nam. Vai trò của họ là đến tham gia để chiếm lĩnh diễn đàn bảo vệ cho quan điểm của nhà nước Việt Nam.

Vì có nguồn tài trợ từ chính phủ nên mọi mục tiêu của GONGO đều hướng tới lợi ích của nhà cầm quyền Việt Nam hơn là cho người dân. Để bảo vệ tiếng nói của mình, các tổ chức GONGO đã áp dụng các biện pháp bao vây, cô lập và cấm đoán các tổ chức dân sự độc lập khác đến tham gia diễn đàn từ ngày thành lập vào năm 2005 tới nay.

Năm 2015 đánh dấu một sự thay đổi lớn trong diễn Đàn. Tại hội trường 2015 có sự hiện diện của hai tổ chức dân sự Việt Nam đối chọi nhau, đó là hội đoàn dân sự do chính quyền Hà Nội gởi sang và hội đoàn dân sự độc lập có trụ sở ở nước ngoài, như Uỷ Ban Cứu Trợ Thuyền Nhân (BPSOS) của Ts. Nguyễn Đình Thắng và Hội Đồng Bản Địa Việt Nam có trụ sở tại Hoa Kỳ tập trung dân tộc Kampuchia Krom, Tây Nguyên và Chăm do Ts Po Dharma đại diện.

Ts. Nguyễn Đình Thắng và Ts. Po Dharma

Nhìn chung, Diễn Đàn Dân Sự Asean năm 2015 đã có những biến chuyển mới, tập trung các hội đoàn của chính phủ và hội đoàn độc lập phi chính phủ. Đây là niềm hy vọng cho các nước Đông Nam Á, khu vực mà một số nhà nước như Việt Nam và Miến Điện vẫn còn mang nặng tư duy độc quyền trên tất cả lĩnh vực, kể cả xã hội dân sự.

Nhận thấy không có sự bình đẳng này, ban tổ chức của Diễn Đàn Dân Sự Asean năm 2015 đã mạnh dạn khuyến khích các tổ chức hội đoàn độc lập của các nước ASEAN nêm tham gia đông đảo vào diễn đàn để lên tiếng cho việc họ bị bao vây, kềm tỏa do tổ chức hội đoàn GONGO của nhà nước chủ trương.

Bà Debbie Storhard, một thành viên trong Ban tổ chức, tuyên bố với báo chí rằng:

Diễn đàn Công dân ASEAN mở rộng cửa đón nhận tất cả các tổ chức Xã hội dân sự bất kể là độc lập hay được điều hành bởi chính phủ. Chúng ta cần phải chú ý đến sự nhạy cảm thực tế đó là GONGO của chính phủ có trong tay mọi phương tiện để gửi thành viên của nó tham dự Diễn đàn trong khi đó các tổ chức Xã hội dân sự độc lập vừa thiếu thốn phương tiện di chuyển lại vừa bị bao vây, kết án (…) Là những tổ chức Xã hội dân sự, chúng ta không thể do dự khi lên tiếng phê phán những chính phủ vi phạm nhân quyền và đồng thời cũng phê phán các tổ chức GONGO của chính phủ đã và đang cố gắng chống lại quyền cơ bản của những tổ chức hội dân sự độc lập.

Hội đoàn dân sự săp hàng để chờ phát biểu ý kiến

Lấn đầu tiên, vấn đề dân tộc bản địa được đưa ra Diễn Đàn

Mục tiêu của Diễn Đàn Dân Sự Asean trong năm nay có bốn chủ đề chính:

• Đảm bảo công lý trong khi phát triển.

• Trong tiến trình quản lý quốc gia, vấn đề dân chủ và các quyền tự do cơ bản của người dân phải được tôn trọng.

• Hòa bình và an ninh khu vực phải được các nước cam kết đặt trọng tâm vào các cuộc đàm phán, tôn trọng lẫn nhau trong đó phải tôn trọng quyền lợi của xã hội.

• Phải chấm dứt tình trạng phân biệt và đối xử bất bình đẳng giữa chính phủ và công dân.

Diễn đàn không những theo đuổi bốn mục tiêu như đã nói mà còn chú ý đào sâu những vấn đề khác, đó là vần đề quyền của dân tộc bản địa tại một số quốc gia Asian như Mã Lai, Thai Lan, Laos, Campuchia và Việt Nam.

Quyền của dân tộc bản địa cũng là chủ đề quan trọng đã diễn ra vào ngày 24-4-2015. Tại Diễn Đàn Dân Sự Asean 2015, Ts. Po Dharma là người đại điện cho Hội Đồng Bản Địa Việt Nam (Kampuchia Krom, Tây Nguyên và Chăm) có trụ sở ở Hoa Kỳ. Chúng tôi sẽ trình bày trong bài tường trình sắp tới để biết thế nào là nội dụng phát biểu của Ts. Po Dharma vào ngày 24-5-2015.

Ts. Po Dharma bên cạnh phong trào đấu tranh cho nhân quyền

* *

Theo thông lệ, bản tuyên bố chung của diễn đàn được thành lập sau khi hội nghị kết thúc và sẽ được gửi đến các cấp lãnh đạo ASEAN. Nhưng lần này, Ban tổ chức đã quyết định tập họp lấy ý kiến chung từ các tổ chức xã hội dân sự trước khi hội nghị khai mạc nhằm có một nội dung đa dạng và phong phú hơn, nhất là tạo điều kiện cho các tổ chức độc lập có thêm tiếng nói.