Pgs. Ts. Po Dharma

Ts. Po Dharma sinh năm 1945 tại Palei Baoh Dana (Chất Thường, Ninh Thuận). Năm 1968, ông rời khỏi Việt Nam để tham gia phong trào vũ trang Fulro có mật khu ở Campuchia. Năm 1972, ông sang Pháp du học, tốt nghiệp tiến sĩ tại đại học Sorbonne-Paris vào năm 1986 và hiện nay là Phó Giáo Sư tại Viện Viễn Đông Pháp (EFEO).

Ts. Po Dharma là nhân vật có hai cuộc đời. Hết cuộc đời cầm súng đấu tranh trên chiến trường Fulro nhằm đòi quyền Champa tự trị, Ts. Po Dharma lại đeo đuổi cuộc đời làm người cầm bút hầu bảo vệ cho di sản lịch sử Champa, tên gọi thân thương của một quốc gia bị vua Minh Mệnh xoá bỏ trên bản đồ vào năm 1832. Cũng vì những giai thoại đấu tranh này, Ts. Po Dharma đã trở thành đối tượng thù địch của nhà nước Viêt Nam, không được phép trở về thăm quê hương và già đình gần 47 năm qua.

Theo Ts. Po Dharma, phong trào Fulro không phải là tập đoàn phản động như vài người Chăm hiểu lầm, mà là sự nối tiếp của những tổ chức đấu tranh của dân tộc Champa không còn tổ quốc. Tham gia phong trào Fulro là nghĩa vụ của người Chăm nhằm khẩn định rằng họ là tập thể vong quốc  nhưng không phải là  những kẻ vong thân.

Sau bao năm hy sinh trên chiến trường đổ máu, tổ chức Fulro bị tiêu diệt vào năm 1875. Kể từ đó, Ts. Po Dharma phải thay đổi hướng đi cho tương lại của mình bằng cách dấn thân vào nghề cầm bút đấu tranh hầu khôi phục lại di sản lịch sử Champa. Đối với Ts. Po Dharma, đây là một công tác hệ trọng cần được phát triển và năng cao để mang lại cho thế hệ mai sau những nguồn tư liệu chính xác về di sản tinh thần thiêng liêng của vương quốc Champa không còn trên bản đồ nữa.

Trong những năm bôn ba ở hải ngoại, Ts. Po Dharma không ngừng góp phần vào công trình nghiên cứu về lịch sử và nền văn minh Champa. Ông đã xuất bản 12 tác phẩm (tổng cộng 2565 trang) và làm chủ biên của 12 công trình nghiên cứu (1654 trang) về vương quốc Champa chưa nói đến 45 bài khảo luận (1148 trang) đăng  rải rác trên báo chí khoa học. Ngoài ra, Ts. Po Dharma còn đảm trách nhiều chương trình triễn lãm và hội thảo quốc tế về Champa tại nhiều quốc gia trên thế giới, như Pháp, Mã Lai, Nhật, Trung Quốc, v.v.

Bên cạnh những công trình nghiên cứu, Ts. Po Dharma còn là sáng lập viên của tổ chức IOC-Champa có mục tiêu truyền bá di sản văn hoá và lịch sử Champa; sáng lập viên của Champaka Tập San, cơ quan nghiên cứu về lịch sử và nên văn minh Champa, nay đã ra mắt 13 số và sáng lập viên của mạng  Web Champaka.info, tức là cơ quan thông tin và nghị luận của tổ chức Champaka để bảo vệ danh dự, quyền lợi và di sản của dân tộc Champa. Kể từ khi ra mắt vào ngày 1 tháng 4 năm 2012, Web Champaka.info đã thu hút hơn 2 triệu lần lượt vào của độc giả.

Pgs. Ts. Po Dharma

Dựa vào kết quả của những công trình nghiên cứu và chương trình bảo tồn văn hoá-lịch sử Champa, Bộ Đại Học Pháp (Ministère de l'Enseignement supérieur) ra quyết định ngày 4-6-2015 tăng bậc thang lương của Ts. P Dharma vào hạng cao nhất (hors classe) trong ngành đại học, trước khi ông về hưu vào tháng 8 năm 2016. Đây là phần thưởng tinh thần của Cộng Hoà Pháp dành cho những giáo sư và phó giáo sư đã góp phần đắc lực vào việc thi hành nghĩa vụ trong ngành đại học của họ.

Xin bấm vào đây để xem bài tường trình: Ts. Po Dharma, 33 năm nghiên cứu về Champa (1972-2015).