Thôn Chất Thường tên gọi người Chăm là Palei Baoh Dana, thuộc xã Phước Hậu, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận. Đây là làng của đồng bào Chăm sinh sống từ bao đời nay. Dân trong Thôn đa phần là người Chăm theo tôn giáo Bàlamôn ( Chăm Cuh), khi mất đi được đem hỏa táng tại khu nghĩa địa của thôn này mang tên là Nghĩa Trang Chất Thường (Labik leh padei Kayamâh).

Khu nghĩa địa của người Chăm ( Bàlamôn) khác so với nghĩa địa người Kinh, bởi vì khi chết người Chăm chỉ chôn một năm rưỡi đến hai năm thì lấy xương cốt lên thiêu, còn người Kinh thì chôn vĩnh viễn cho nên đất nơi chôn cất sẽ bị thu hẹp dần dần.

 Theo tin từ Việt Nam cho biết, trước kia, trong khu nghĩa địa thôn Chất Thường có một số mộ người Kinh chôn cất, khi nhận ra sự việc trên, đồng bào Chăm kiến nghị lên chính quyền địa phương để dựng hàng rào bảo vệ. Kể từ đó, khu vực nghĩa địa này chỉ dành riêng cho dân tộc Chăm, những ngôi mộ chôn cất trước đây được ưu tiên.

Gần đây không biết được lý do gì mà một số người Kinh “xậy dựng mái hiên để chuẩn bị đặt tượng quan âm” trong nghĩa trang của người Chăm ở thôn Chất Thường. Điều này khiến một số người Chăm có thắc mắc: Tại sao nghĩa địa người Chăm mà người Kinh lại quan tâm đến việc đặt tượng thờ quan âm? Nó Nhằm mục đích gì?

Dân tộc Chăm theo tôn giáo Bàlamôn, tín ngưỡng thờ đa thần nhưng chưa bao giờ thấy người Chăm thờ Phật quan âm. Hiện nay, một số bài viết từ web Champaka.info cho chúng ta thấy người Kinh thường chiếm dụng đất đai của người Chăm để làm đền hay xây các tượng Phật tại các làng hay đền tháp Chăm. Điều này cho thấy sự đối chọi văn hóa, vô hình chung nó làm mắt đi bản sắc riêng của từng dân tộc mà Đảng và Nhà nước đang quan tâm.

Trước hiện tượng này, dân làng Chăm thôn Chất Thường nêu ra câu nghi vấn: Người Kinh xây dựng tượng Phật quan âm tại nghĩa địa người Chăm nhằm mục đích gì? Phải chăng sau này để con cháu người Kinh chứng minh rằng khu vực đó thuộc sở hửu của người Kinh và người Chăm sẽ mất quyền chôn cất trên khu nghĩa địa mình?

Người dân thôn Chất Thường cần được quan tâm nhiều hơn đến vấn đề này, đặc biệt hơn là các cấp chính quyền địa phương. Với lý do trên cần yêu cầu người Kinh dừng ngay công trình không phù hợp với văn hóa truyền thống của người Chăm.

Chú thích:

Bảng nghĩa trang có câu: Labik Leh Padei Kaya Mâh = Nơi an nghĩ của Kaya Mâh.

Theo người Chăm, Kaya Mah là “hiện vật bằng vàng” ám chỉ cho người chết. Nhưng trên thực tế, từ này phát xuất từ “Kiamat” của Á Rập – Mã Lai ám chỉ cho “sự tận thế, chết, thân xác người chết”, không liên hệ gì đến “hiện vật và vàng” trong đó. Tóm lại “Kayamâh” la từ phải viết dính liền với nhau, có nghĩa “thân xác người qua đời”.