Pgs. Ts. Po Dharma

Sau khi hoàn thành tác phẩm thứ III mang tựa đề: Lịch sử 33 năm cuối cùng của vương quốc Champa (1802-1835) ấn hành tại Paris vào năm 1987, Po Dharma tiếp tục xuất bản một công trình mới nữa mang tên Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm (Bibliographie Campa et Cam) do nhà xuất bản L’Harmattan ấn hành tại Paris vào năm 1989. Tác phẩm này gồm có 131 trang.

Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm là công trình viết chung với Gs. P-B. Lafont, tập trung những tác phẩm và bài khảo luận khoa học được lưu trữ trong các thư viện trên thế giới (nhất là thư viện Pháp, Hoa Kỳ và Anh quốc) viết bằng tiếng Pháp, Anh, Mã Lai và Việt đã được công bố trên các báo chí khoa học kể từ cuối thế kỷ thứ 19 cho đến 1988. Chính vì thế, tác phẩm này không nêu ra những bài viết lách đăng tải trên tạp chí dành cho quần chúng đại trà.

Trong tác phẩm này, Po Dharma và P-B. Lafont chỉ nêu ra danh sách của những bài viết về Champa và dân tộc Chăm mà thôi, chứ không có bài viết về dân tộc khác như Churu, Raglai, Kaho, v.v. Kể từ đó, thuật ngữ Champa và Chăm có hai ý nghĩa khác nhau. Theo hai tác giả này, Champa là vương quốc đa chủng tập trung nhiều thành phần dân tộc như Radhe, Jarai, Churu, Raglai, Kaho, v.v. trong đó có dân tộc Chăm. Nói đến Champa tức là nói đến những gì mang tính cách chung của vương quốc. Nói đến Chăm tức là nói đến những gì có mối liên hệ với cộng đồng người Chăm hôm nay. Đây là 3 thí dụ điển hình:

• Tháp Po Klaong Garai (Phan Rang) là đền tháp Champa, chứ không phải tháp riêng của người Chăm như nhiều người thường hiểu lầm. Vì rằng không có tài liệu nào nói rằng chỉ có người Chăm đứng ra xây dựng tháp này.

• Chế Mân (Jaya Simhavarman) là vua Champa chứ không phải vua riêng của người Chăm. Vì rằng không ai biết Chế Mân là vị vua xuất thân từ dân tộc nào?

• Kate là lễ tục của người Chăm Bà La Môn, chứ không phải là lễ tục chung của vương quốc Champa, vì dân tộc Tây Nguyên không thực hiện nghi lễ này. 

Mục tiêu của công trình nhằm giúp sinh viên và các nhà nghiên cứu về Champa học có nguồn tư liệu trước mắt viết về Champa mà không cần phải tốn thì giờ để đi tìm kiếm trong kho tàng thư viện chứa dựng hơn trăm ngàn cuốn sách. Một sinh viên hay nhà nghiên cứu chuyên về Champa học, nhưng không đọc những bài viết về Champa dù là tiếng Anh, Pháp, Nga, Mã Lai, v.v.  là điều không thể xảy ra trong trường lớp đào tạo khoa học tại quốc gia Âu Châu. Kể từ đó, Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm trở thành một tự điển tư liệu khoa học nhằm giúp sinh viên và các nhà nghiên cứu có một khái niệm rỏ ràng về những đề tài gì đã viết về Champa và thế nào là giá trị nội dung của nó. 

Sau 3 năm làm việc trong các thư viện ở Châu Âu và Châu Mỹ, Po Dharma và Gs. P-B Lafont đã hoàn thành tác phẩm vào năm 1988. Trong tác phầm này, Po Dharma và Gs. P-B Lafont trình bày thư tịch viết về Champa và dân tộc Chăm theo chủ đề. Nhưng ở phần cuối, độc giả có thể tham khảo danh sách của những tác giả đã viết bài nằm trong tác phẩm này.

Mỗi tác phẩm hay bài khỏa luận được nêu ra trong “Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm” thường có phần tóm tắt của bài viết kèm theo lời bình luận của Po Dharma và Gs. P-B. Lafont. Cũng nhờ thư tịch tư liệu này, giới sinh viên theo ngành Champa học có một khái niệm sơ khởi vế số lượng tư liệu hầu giúp họ có một hướng đi, một khi quyết định đề tài nghiên cứu về Champa. Vì rằng, chọn đề tài cho một luận án không tùy thuộc vào ước muốn của người nghiên cứu mà là tùy thuộc vào tư liệu đã xuất bản hầu làm bàn đạp cho công trình nghiên cứu của mình. Và “Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm” cũng giúp các giáo sư hướng dẫn nắm vững những chủ đề gì đã viết về Champa và những chủ đề gì chưa được khai thác.

Gs. P-B. Lafont

Ông  R. P. Gaubil là nguời Âu Châu đầu tiên đã quan tâm đến Champa bằng cách phổ biến vào năm 1785 một bài chú thích sơ sài về lai lịch của một vài  vị vua Lin Yi kể từ năm  956 dương lịch.  Gần một thế kỷ sau, ông A. Morice đã cho ấn hành vào năm 1875 một danh sách từ vựng tiếng Chăm có khoảng 800 từ. Nhưng công trình nghiên cứu mang tích cách khoa học về vương quốc Champa chỉ bắt đầu kể từ 1898, tức là năm đánh dấu cho sự ra đời của Phái Bộ Thường Trực Ðông Dương (Mission Permanente d’Indochine), sau này trở thành Viện Viễn Ðông Pháp (Ecole francais d’Extrême-Orient). Ðây là thời kỳ đánh dấu cho sự hưng thịnh nhất của chuơng trình nghiên cứu về Champa của các chuyên gia nguời Pháp, bao gồm từ chủ đề tổng quát cho đến bộ môn địa lý, khảo cổ, nghệ thuật, lịch sử và nền văn minh, bia ký, ngôn ngữ và chữ viết, v.v.

Cũng nhờ tác phẩm thư tịch này, người ta được biết có 1055 bài viết về Champa kể từ cuối thế kỷ thứ 19 cho đến năm 1988 tập trung nhiều chủ đề như: nhân chủng, ngôn ngữ và chữ viết, văn chương, tôn giáo, lịch sữ, bia ký, địa dư, khảo cổ, kiến trúc, xã hội nhân văn, v.v. Trên tổng số 1055 bài viết, đa số bài thường được tập trung vào 4 chủ đề chính yếu đó là: kiến trúc đền đài, bia ký, khảo cổ và lịch sử Champa. Và đa số những bài viết này chỉ là công trình nghiên cứu của các chuyên gia người Pháp.

Xin bấm vào đây để xem: Danh sách của 1055 bài viết về Champa và dân tộc Chăm. 

Thư tịch tư liệu viết về Champa và dân tộc Chăm ấn hành 1989