Norodom Sihanouk

Cựu Quốc Vương Campuchia Norodom Sihanouk đã qua đời vào ngày 15-10-2012 ở Bắc Kinh, hưởng thọ 90 tuổi. Đây là sự mất mát lớn đối với Campuchia nói chung và cộng đồng Champa nói riêng, một tập thể dân tộc bản địa mà Quốc Vương không ngừng giúp đở trong những thời vùng dậy của phong trào Fulro nhằm đòi quyền tự trị ở miền trung Việt Nam.

Cựu Quốc Vương Norodom Sihanouk sinh ngày 31/10/1922. Từ năm 1930 đến năm 1940, ông học tiểu học ở Phnom Penh, sau đó trung học Pháp tại Sài Gòn. Quốc Vương Sihanouk lên ngôi ngày 28-10-1941, khi 19 tuổi. Ông giành được độc lập cho Campuchia vào năm 1953.

Năm 1955 đánh dấu một khúc quanh mới trong lịch sử cận đại của Champa. Một khi lên nắm chính quyền, Ngô Ðình Diệm phát động phong trào di dân đến vùng Tây Nguyên. Kể từ đó, số dân người Kinh ngày càng đông đảo, lấn áp đất đai cư dân bản địa. Trước bối cảnh lịch sử này, dân tộc Tây Nguyên hình thành vào năm 1958 một tổ chức đấu tranh mang tên là Bajaraka (chữ viết tắt: Bana + Jarai + Rađê + Kaho) nhằm đòi quyền tự do được sống trên đất đai của họ.

Ngày 22-2-1957 phong trào Bajaraka tổ chức cuộc ám sát Ngô Ðình Diệm. Cùng trong thời điểm ấy, chính quyền Norodom Sihanouk, tức là đối tượng thù địch của chế độ Sài Gòn và chính phủ Hoa Kỳ, mở rộng bàn tay đón nhận những thành viên Bajaraka. Một khi đã thoát thân đến Campuchia có sự bảo trợ của Norodom Sihanouk, những thành viên này liên kết với một số quân nhân gốc người Chăm, nhất là Thiếu Tướng Les Kosem và Campuchia Krom để hình thành một tổ chức liên minh mang tên là Front Unifié de Lutte des Races Opprimées, viết tắt là Fulro (Mặt trận Thống Nhất Ðấu Tranh Dân Tộc Bị Áp Bức).

Mật trận Fulro có trụ sở đặt tại Phnom-Penh đặt dưới quyển đở đầu của Hoàng Thân Norodom Sihanouk, thường nêu ra một yêu sách chính đáng, đó là tái lập lại một vương quốc Champa độc lập. Ngày 20 tháng 9 năm 1964, lực lượng vũ trang Fulro vùng dậy tấn công một số tỉnh ở Tây Nguyên, chiếm đài đài phát thanh Ban Mê Thuột để phổ biến yêu sách của mình đó là giải phóng Cao Nguyên Champa ra khỏi ách nô lệ của chế độ Sài Gòn. Sau cuộc tấn công này, lực lượng Fulro rút quân về hậu cứ ở tỉnh Mondulkiri, phía bắc Campuchia, tiếp tục cuộc đấu tranh vũ trang để giải phóng Champa.

Ngày 14-17 tháng 2 năm 1965, Norodom Sihanouk tổ chức hội nghị quốc tế vể dân tộc Đông Dương tại thủ đô Nam Vang trong đó có sự tham dự chính thức của phái đoàn Fulro. Sau ngảy hội nghị 1965, Norodom Sihanouk thường sang tỉnh Mondulkiri để tiếp chuyện với ông Y Bham Enoul, chủ tịch Mật Trận Giải Phóng Cao Nguyên Champa/Fulro.

Lịch sử Fulro của Ts. Po Dharma, ấn hành tại Paris 2005 và chuyển sang tiếng Việt vào năm 2007

Năm 1969 đánh dấu sự khủng hoảng trầm trọng trong nội bộ Fulro, đã đưa đại đa số chiến sĩ Fulro trở về hợp tác với chính quyền Việt Nam. Những người còn lại ở Cao Miên buộc phải theo thống tướng Lon Nol, thủ tướng Campuchia, nhân vật đứng ra tổ chức cuộc đảo chính lật đỗ Hoàng Thân Norodom Sihanouk vào tháng 3 năm 1970 để thành lập nước Cộng Hòa Khơ Me. Cuộc đảo chính này đã dẫn đến sự cầu cứu chính quyền Sài Gòn gởi quân sang Campuchia để truy nã Việt Cộng.

Sự hiện diện của quân đội Sài Gòn trên lãnh thổ Cao Miên thời đó đã làm cho các chiến sĩ Fulro mắt hết niềm hy vọng về mục tiêu đấu tranh của mình. Thế là phong trào Fulro trở thành một bóng hình kể từ năm 1970 để rồi đi dần vào sự tan vỡ. Năm 1975, tổ chức Fulro bị giải thể, một khi vương quốc Campuchia rơi vào tay của Khơ Me Ðỏ.