Hình thức Tagalau 15 kỳ này in đẹp, bìa, giấy ruột loại cao cấp. Chứng tỏ, quỹ Tagalau nhiều, Chăm cũng giàu có, tiền bạc dồi dào. Đọc qua mục lục nội dung Tagalau 15 thấy toàn những bài Phú Trạm (Inrasara) và gia đình anh ta. Có thể kể ra đây, Inrasara có 4 bài; các con Inrasara như Inrajaka 1 bài và Tuệ Nguyên 1bài ; Phú Đạm (anh ruột Inrasara) 1 bài; còn lại là bạn bè và người thân của Inrasara như Trà Vija 2 bài, Bá Minh Tuyền 2 bài; những tác giả còn lại mỗi người 1 bài như Nguyễn Văn Tỷ, Kiều Dung.

Ngạc nhiên hơn Tagalau 15 không thấy thơ của vợ Inrasara là Inra Hani  mà thay vào đó là Kiều Maily 2 bài… Chưa hết, có khi những tác giả này còn đội lốt những tên khác trong Tagalau 15 mà độc giả chưa kịp biết đến.

Nhìn mục lục bài viết và nhân thân các tác giả Tagalau 15 như thế, nên không thể nói và bình luận như nhóm Tagalau và Jaka Patrang bình luận là "Tagalau đã chuyển giao thế hệ". Không! Tagalau 15 còn mang nặng tính cá nhân, gia đình, bè phái, cằn cội và già nua nhưng cố gồng mình. Thế hệ trẻ Chăm phải là gương mặt khác, chứ không phải là những tác giả của Tagalau.

Nội dung Tagalau 15

Nội dung Tagalau 15 viết những gì? Toàn là đăng lại những bài cũ và những câu thơ mà một vài tác giả trẻ (dở dang) nhai lại hệt giọng thơ của Inrasara giống như bò nhai cỏ "nhai rồi ợ ra nhai lại". Có tác giả đã nhận xét, cộng đồng Chăm ngán tới cổ giọng thơ này rồi, xin tha cho. Bài Bá Minh Truyền - Văn hoá biển người Chăm đã đăng ở Tạp san Ninh Thuận 2013. Bài Rija Nagar của Inrasara cũng vậy, đã in trong sách Kinh tế xã hội Chăm và Nghiên cứu và đối thoại nữa. Những cuốn sách này lại tái bản nhiều lần, còn đăng trên mạng nữa. Nhiều chuyên gia Chăm cho rằng Rija Nưgar mang yếu tố tổng hòa có chứa tín ngưỡng, tôn giáo, lịch sử, văn học nữa chứ không phải chỉ mang yếu tố trình diễn như Inrasara viết.

Nội dung bài Trà Vigia và Đồng Chuông Tử viết về chủ đề " Rượu và Say rượu" mà lại có ý răn dạy và định hướng giới trẻ và xã hội Chăm. Bài Chế Vỹ Tân [Nguyễn Văn Tỳ] khăng khăng muốn cải tạo xã hội và phong tục Chăm, vì dưới con mắt của ông, xã hội Chăm cái gì cũng là hủ tục, lạc hậu, có nhiều tạt xấu. Chỉ có gia đình ông và Inrasara mới tân tiến!!!.

Bài Paka Jatrang bình luận sự kiện nổi bật Chăm năm 2013 là cópy từ trang web khác nhưng có thêm bớt, lượt bỏ thiếu tính khách quan: Tagalau 14 ra mắt năm 2013 là số kết nối liên tục bình thường của công việc của Tagalau thường làm, chỉ thay đổi khổ in , vì muốn chạy đua với tạp chí khác đâu có gì là đặc biệt mà tác giả cho là sự kiện đặc biệt, từ đó, bỏ qua những sự kiện quan trọng hơn của người Chăm năm 2013.

Tự điển Inrasara: 1 từ = 1 đola Mỹ

Về Chữ Chăm trong Tagalau 15 viết theo chữ Chăm Akhar Thrah truyền thống - ATTT, chứ không phải chữ Chăm cải biên - ATCB. Hoan hô điều này, vì ít nhiều có công bảo tồn chữ viết Chăm. Mà một điều độc giả thắc mắc ở đây, Tagalau không thống nhất cách viết chữ Chăm, viết và phiên âm rất lộn xộn, có số Tagalau viết chữ ATCB (Akhar Thrah Cải Biến), có số  viết chữ ATTT (Akhar Thrah Truyền Thống). Mới đây Inrasara có xuất bản từ điển thông dụng 4.650 từ do ông Ysa Cosiem - Hoa kỳ tài trợ 10 ngàn đô la mà "Chăm gọi từ điển 1 đô là 1 từ" lại viết theo chữ Chăm ATCB (Akhar Thrah Cải Biến), và phiên âm theo kiểu của Inrasara không ai đọc được. Họ hứa với nhà tài trợ để lấy tiền  là từ điển phục vụ giới trẻ  sinh viên. Xin thưa rằng, sinh viên ở Tp Hồ Chí Minh năm nào cũng có lớp học chữ Chăm nhưng luôn học tiếng Chăm truyền thống ATTT (Akhar Thrah Truyền Thống).

Chữ Chăm trong tự điển: Trò cười cho thiên hạ

Qua từ điển này còn cho thấy, Inrasara là người gian manh, vì thường rêu rao trên mạng rằng là: về chữ nghĩa thiên hạ cãi nhau, tôi không hề phe cánh với ai. Tuy mà nếu ai đọc lời nói đầu của từ điển này sẽ thấy Inrasara phê cánh rõ ràng. Bao năm nay ông viết chữ ATTT (Akhar Thrah Truyền Thống), nay làm từ điển theo chữ ATCB (Akhar Thrah Cải Biến). Trong lời nói đầu từ điển, Inrasara cho biết có gửi bản thảo cho Lưu Quang Sang, Nguyễn Văn Tỷ, Lưu Văn Đảo, Quảng Đại Cẩn, Trà Vigia, Kiều Maily đọc góp ý … Nhóm này là ai? Và quan hệ như thế nào với Inrasara cộng đồng Chăm thừa biết. Thế mà Inrasara cứ chối đẩy đẩy, ta đây không theo phe cánh nào. Từ đây cho biết bản thân Inrasara, vì phê cánh mà còn nhọc nhằn trong cách viết chữ Chăm, có khi nhớ đến công lao của tổ tiên thì viết Thuk siam theo chữ ATTT và có khi hứng lên, nhớ đến ông NVT (Nguyễn Văn Tỷ) thì viết Thug siam có pok gak của ATCB. Hành vi này trở thành  trò cười trong cộng đồng Chăm.

Tagalau 15 hình thức in đẹp, thế mà lại đăng toàn những bài cũ. Những câu thơ vô hồn không biết đi về đâu. Thành phần, nhân thân của các tác giả mang tính cá nhân, gia đình, phê nhóm, không mang tính khách quan và tiêu biểu cho cộng đồng.

Tagalau 15  không tương xứng giữa hình thức và nội dung. Uổng!

Lý Thành
(Sinh viên Chăm tại TP Hồ CHí Minh)

This e-mail address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it