Tiếp theo bài viết về “ Một ngôi miếu bề thế của người Kinh xuất hiện trong khu đất người Chăm”, BBT Champaka.info tiếp tục giới thiệu đến độc giả những vấn đề liên quan đến chính quyền “Bình Thuận chủ trương thu hồi đất đai người Chăm bất hợp pháp” do tác giả Ja Karo tổng hợp từ các nhân chứng thực tế và nhiều nguồn thông tin khác ở trong nước.

Bình Thuận thu hồi đất đai người Chăm bất hợp pháp?

Ja Karo, độc giả trong nước

Một động cát nằm giữa hai cánh đồng về phía Tây thuộc xã Phan Hòa, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận đã từng được phân chia theo hồ sơ quản lý của chính quyền xã cho các hộ nông dân sử dụng để trồng trọt hoa màu, nay đã bị chính quyền trưng dụng cho mục đích khác kể từ năm 1999. Với lời hứa ban đầu là Chính phủ chỉ “mượn đất” trong thời gian ngắn để trồng rừng nhưng mãi cho đến nay vẫn chưa chính thức trả lại cho bà con sử dụng.

Làn sóng bức xúc của bà con Chăm khi cảm thấy dường như bị Chính quyền “lừa” trong vụ việc trên cùng với lúc đời sống kinh tế của họ hiện tại vô cùng khó khăn đã dường như đẩy lên tột đỉnh khi mà đất đai của người Chăm ngày càng bị lấn chiếm và trưng dụng một cách tràn lan.

Tìm hiểu sự việc này qua trao đổi với nhiều nhân chứng liên quan và bà con Chăm, chúng tôi được biết nguồn gốc vụ việc này như sau:

Từ lâu đời người Chăm đã làm rẫy ở động cát này, trồng các loại hoa màu như cây ăn trái, dưa, đậu phùng, lạc vừng (mè), … Đây cũng là vùng đất để làm kinh tế chính của người Chăm bên cạnh hai đồng ruộng vì trồng trọt và chăn nuôi là kinh tế chính của người Chăm.

Bà con Chăm trồng hoa màu trên rẫy ở động cát

Nơi đây cũng là nơi cư trú của các làng người Chăm ngày xưa trước năm 1954 như plei Ghur Angaok, plei Ghur Yok, plei Panah Ala,... Dưới thời Pháp thuộc, do nhiều yếu tố khách quan cả 3 làng này cũng như một số làng khác của người Chăm chuyển về sống tập trung tại plei Canat (có người đọc là Panat hay Nat: nay là thôn Bình Thắng, làng Chăm cổ và là làng lớn nhất của người Chăm xã Phan Hòa). Một số làng chuyển về tập trung tại plei Canat lúc đó gồm: plei Canat, plei Ghur Angaok, plei Ghur Yok, plei Panah Ala, plei Hamu Rok, plei Dik, plei Kraong, plei Njar, plei Krek, plei Draow bên động cát đỏ, và một số hộ gia đình thuộc plei Kai Ghur bên động cát đỏ…).

Năm 1958 ông Huỳnh Giác (quận trưởng Quận Phan Lý Chàm), đã làm việc và thỏa thuận với dân làng Plei Dik (thôn Bình Hòa ngày nay) để mua đất ruộng họ «hamu Nang» thành lập làng plei Aia Mamih (nay gọi là thôn Bình Minh) gồm: plei Ghur Angaok, plei Ghur Yok, plei Panah Ala, plei Hamu Rok,…

Mặc dù trong thời gian bị dồn về sống tập trung tại plei Canat nhưng người dân thuộc các plei Ghur Angaok, plei Ghur Yok, plei Panah Ala vẫn tiếp tục canh tác trên rẫy và trồng hoa màu trên động cát này. Hiện nay trên động cát này vẫn còn di tích như Thánh đường Hồi giáo Chăm Bani, Đền Po Klaong Kasat; hơn hàng chục khu mồ mả người Chăm từ lâu đời,…Do đó cần phải khẳng định đây là đất có chủ chứ không phải là khu đất hoang.

Đền Po Klaong Kasat được tặng 9 sắc phong của các triều đại Nhà Nguyễn

Khu mộ địa của người Chăm trên động cát

 Năm 1979, thực hiện chủ trương đưa nông dân vào con đường làm ăn tập thể và thực hiện một số chính sách hợp tác hóa, nhà nước đã thu hồi toàn bộ đất đai của dân tộc bản địa người Chăm mà không có một khoản đền bù hay một lời giải thích nào?

Năm 1986, thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và Nhà nước trong chương trình giao khoán, một số ruộng rẫy được giao lại cho dân trong đó có Động Cát này. Đất Động Cát được chính quyền xã Phan Hòa cấp lại cho dân theo từng hộ gia đình để bà con làm ăn cải thiện cuộc sống. Hiện nay hồ sơ giao đất Động Cát cho từng hộ gia đình được lưu trữ và quản lý tại Ủy Ban Xã Phan Hòa.

Năm 1999, giai đoạn ông Bá Kim Gia làm chủ tịch xã Phan Hòa, bà con Chăm được UBND xã thông báo động cát nói trên được chính quyền Bình Thuận “mượn” trong thời gian ngắn là 4 năm để giao cho dự án Lâm trường trồng rừng cụ thể là trồng Cây Keo lá Tràm, cây Xoang,…Từ đó, một bảng cấm người dân và các phương tiện vào rừng trái phép mọc lên tại lối vào động cát này và một ngôi nhà dành cho cán bộ lâm trường canh gác cũng đã xuất hiện ở đây. Trong khi đó đây là con đường huyết mạch chính của người dân xã Phan Hòa lâu nay đi lại và vận chuyển hàng hóa, lương thực,… trong khu vực này. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến việc làm ăn, phát triển kinh tế mà còn thu hẹp không gian sống, ngăn cản lưu thông đi lại của người Chăm.

Bà con chăn nuôi gia súc trên động cát

Bà con Chăm được nghe thông báo Hợp đồng này có giá trị đến năm 2003, sau đó sẽ giao lại cho bà con xã Phan Hòa canh tác sau khi dự án kết thúc. Dự án còn hứa hẹn sẽ chuyển giao kinh nghiệm và truyền đạt lại kiến thức về trồng cây Xoang, cây Keo lá tràm,… cho bà con người Chăm tiếp tục thực hiện để phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Ban đầu dự án kêu gọi từng hộ gia đình đi trồng và chăm sóc cây rừng trên mảnh đất của rẫy mình (dự án đã có tính công và trả tiền). Ngoài ra họ còn hứa sau khi thu hoạch, bà con cũng sẽ có quyền lợi. Nhưng đến khi thu hoạch Chính quyền cho người đến khai thác và chở đi bán không thông báo cho bà con biết.

Năm 2003, thời kỳ ông Đặng Ga làm chủ tịch UBND xã Phan Hòa, bà con Chăm vẫn không thấy việc trả lại động cát nói trên như đã hứa năm 1999 mà chỉ được biết "phong thanh" là hợp đồng nói trên sẽ kéo dài thêm cho đến năm 2010.

Năm 2010, động cát nói trên vẫn chưa được trả lại cho bà con Chăm canh tác. Từ đây gây nên nhiều bức xúc trong cộng đồng người dân xã Phan Hòa khi đời sống kinh tế gặp nhiều khó khăn. Nhất là khi không có văn bản hay cuộc họp thông báo chính thức nào cho người dân mà cũng chỉ nghe nói "phong thanh" từ ông Đặng Ga rằng động Cát trên thuộc dự án trồng rừng trong chương trình 661 của Chính Phủ.

Năm 2011, Ông Lâm Quang Hiền, dân tộc Chăm người dân Phan Hòa, trong cương vị chủ tịch UBMT tỉnh Bình Thuận, qua một lần tiếp xúc với cử tri xã Phan Hòa, ông đã tiếp thu ý kiến phản ánh của người dân và đã chất vấn vấn đề này trong phiên họp Hội đồng Nhân dân tỉnh Bình Thuận. Ông cũng đã lên tiếng yêu cầu chính quyền Bình Thuận phải giao đất Động Cát nói trên cho bà con canh tác. Vì đây là đất rẫy mà bà con cần để làm ăn và sinh sống.

Con đường chính lên động cát cũng là huyết mạch giao thông của người dân

Ngôi nhà Lâm trường canh gác trên con đường chính vào động cát

Một lần khác trong cuộc tiếp xúc cử tri tại xã Phan Hòa, cử tri cũng đã chất vấn ông Tâm về việc đất rẫy ở động cát nói trên. Ông Tâm hứa sẽ làm kiến nghị lên chính quyền Bình Thuận và “xin lại” đất động cát cho bà con canh tác. Nhưng đến nay, vụ việc trên vẫn chưa được xử lý và dự án vẫn tiếp tục thực hiện trồng rừng đợt 3 trong làn sóng bức xúc của người dân ngày một lên cao. Một số hộ dân bức xúc đòi chặt cây và có ý định xây nhà trên đất rẫy của mình để sinh sống vì hiện tại họ quá khó khăn. Điều này sẽ trở nên phức tạp nếu không giải quyết rõ ràng và triệt để vụ việc.

Đáng quan tâm hơn là một số cán bộ trong xã Phan Hòa đã có nhiều ý kiến khác nhau xung quanh vụ việc này:

Một người dân hỏi: “Khi nào thì tôi có thể đi làm lại trên rẫy của mình?” Ông Phó chủ tịch xã trả lời: “Rẫy nhà bác, bác có quyền đi làm, vì hồ sơ đất rẫy của từng hộ gia đình đã được lưu ở UBND xã Phan Hòa.”

Trường hợp khác, một cán bộ đảng viên Xã trao đổi với dân khi bị thắc mắc về việc động cát bị chính quyền Bình Thuận thu hồi, Ông trả lời rằng: “Làm sao mất động cát được, hồ sơ đất rẫy bà con đang làm, xã đang quản lý; Nhà nước mượn đất trồng rừng và sắp giao lại cho bà con rồi! Tôi là đảng ủy viên, tôi biết chứ! Không có chuyện Nhà nước lừa, lấy đất của bà con đâu!”

Một lần khi chúng tôi hỏi ban địa chính xã về đất động Cát, ông ta trả lời thời ông Đặng Ga làm chủ tịch UBND xã Phan Hòa, ông đã ký cho mượn đất cho đến năm 2015, vì hồ sơ tôi quản lý nên tôi biết.

Nhưng theo thông tin xì xầm hiện nay là toàn bộ đất động Cát đã bị Chính quyền Bình Thuận trưng dụng bất hợp pháp và sẽ không trả lại cho bà con.

Như vậy văn bản và chủ trương về thu hồi đất động cát nói trên vẫn chưa được công khai rõ ràng và minh bạch, nên mới có chuyện mỗi cán bộ xã trả lời cho dân một kiểu khác nhau.

Còn người dân thì vẫn tin vào chính quyền mượn đất và sẽ trả lại cho họ canh tác nhưng họ thật sự cảm thấy bị lừa khi đến hẹn mà vẫn không thấy chính quyền trả lại đất.

Những vấn đề đặt ra trong vụ việc này như sau:

1). Thực hiện chương trình 661 của Chính phủ (chương trình trồng mới 5 triệu hecta rừng) chính quyền đã thu hồi khu rừng ở phía Tây thuộc dãy Trường Sơn thuộc khu vực xã Phan Hòa quản lý, nơi bà con Chăm đã từng dựa vào đây sinh sống. Vậy tại sao chính quyền lại tiếp tục thu hồi động cát nơi rẫy bà con đang canh tác!?

2). Động cát nói trên không phải là khu đất trống hay đồi trọc mà là đất rẫy đang canh tác, đã có hồ sơ sử dụng đất giao cho từng hộ gia đình vào năm 1986. Hiện nay vẫn còn hơn 100 hộ gia đình người Chăm đang làm rẫy và cư ngụ xung quanh động cát này, còn khu động cát chính ở giữa lại bị nhà nước thu hồi để trồng rừng.

Do đó việc thu hồi đất có chủ đang canh tác và giao cho dự án trồng rừng là sai với chủ trương văn bản 661 của Chính phủ và sai với Luật đất đai.

Đất rẫy bà con Chăm đang canh tác xung quanh động cát

3). Chương trình 661 của Chính phủ là để góp phần xóa đói giảm nghèo cho người dân (như mục tiêu chương trình đã nêu), nhưng việc thu hồi khu rừng và động cát nói trên làm cho tất cả các hộ dân người Chăm ở xã Phan Hòa mất đất canh tác, dẫn đến kinh tế vô cùng khó khăn, đẩy họ vào con đường bần cùng, nghèo đói. Thanh niên, phụ nữ phải di cư vào phía Nam làm thuê vì thiếu đất canh tác. Làng Chăm chỉ còn người già và trẻ con nheo nhóc.

Vậy mục tiêu thu hồi động cát mà người dân đang canh tác nói trên đã đi ngược lại mục đích tốt đẹp của chương trình 661 của Chính phủ và đẩy bà con Chăm vào cảnh đói nghèo.

4). Phải chăng có điều gì chưa rõ ràng trong vụ việc này nên chính ông Chủ tịch UBMT tỉnh Lâm Quang Hiền cũng đặt vấn đề này chất vấn tại phiên họp Hội đồng nhân dân cấp tỉnh năm 2011 và đề nghị nên trả lại đất canh tác cho bà con.

***

Động cát nói trên phải được giao lại cho người dân canh tác để phát triển kinh tế và ổn định cuộc sống cho đồng bào Chăm. Đất động cát này của bà con Chăm sở hữu từ rất lâu đời và được phân chia lại cho các hộ gia đình từ năm 1986 với hồ sơ còn lưu trữ tại UBND xã Phan Hòa. Không có lý do gì chính quyền Bình Thuận viện cớ vào chương trình 661 của Chính phủ để thu hồi đất của dân một cách bất hợp pháp.

Đây là việc làm gây bất bình trong dân chúng và giảm uy tín của chính quyền đối với bà con Chăm. Vì sự công bằng và quyền lợi chính đáng của người dân cũng như uy tín của chính quyền Bình Thuận, vụ việc động cát nói trên cần sớm được giải quyết và phải trả lại cho bà con Chăm.