Ngưới Pako hay Bru là tộc người tập trung nhiều nhất ở núi Vân Kiều, Quảng Trị mà người ta thường gọi họ là Pako-Vân Kiều hay Bru-Vân Kiều. Theo điều tra dân số năm 2009 thì dân tộc này có khoảng hơn 55 ngàn người người sống tập trung ở miền núi của Quảng Bình, Quảng Trị, Đắk Lak, Thừa Thiên-Huế Người Pa Kô được hiểu nghĩa là người bên núi là một chi nhánh của bộ tộc Bru chủ yếu sống ở huyện A Lưới, Thừa Thiên.

Là cộng đổng tộc người nằm trong lãnh thổ Indrapura (Quảng Bình-Quảng Trị) và Amaravati (Thừa Thiên-Quảng Nam), người Pako hay Bru là thần dân xưa kia của vương quốc Champa như những người Tây Nguyên khác

Dưới thời khàng chiến chống Pháp, dân tộc Pako-Vân Kiếu sống dọc bờ sông Dakrong thuộc các địa phận Khe Sanh, Quảng Trị đã tình nguyện theo Việt Minh, và lấy tên họ của mình là họ Hồ để theo bác Hồ chiến đấu chống thực dân Pháp. Mãi cho đến bây giờ, thế hệ con cháu của đồng bào Pako không còn biết nguồn gốc của mình nữa, chỉ biết mình mang tên họ Hồ Chủ Tịch. Tên của dân tộc này cũng còn vang dội trong bài hát « gái Poko con bác Hồ. Thế nhưng họ lại rất sợ “con cháu bác Hồ” ám chỉ cho họ bị bỏ quên bởi chế độc chủ nghĩa Việt Nam do bác Hồ sáng lập.

Ngày 18-10-2013, nhóm phóng viên của đài Á Châu Tự Do có bài viết về hoàn cảnh cơ cực của dân tộc Pako cho rằng đời sống của đồng bào Pako vô cùng khổ cực không còn gì để nói, sống dưới mái nhà sàn lợp tranh nhỏ xíu, tuềnh toàng gió lộng nằm giữa các nương sắn hoặc giữa các ngọn đồi trọc. Cảnh nghèo đói hiện ra xác xơ, tiều tụy. Có nhiều cụ bà già 60, 70 tuổi phải gùi củi, măng, bắp chuối đi từ 6 đến 9km để bán bán sản phẩm. Phần đông các cụ này vẫn còn khỏe mạnh nhưng chỉ ở nhà uống rượu với nỗi tự hào mình từng là người lính của cụ Hồ, là con cháu của bác Hồ, nhưng hôm nay không được con cháu bác Hồ người Kinh trọng dụng nữa. Họ chỉ biết uống rượu và ca ngợi về người cha già dân tộc, bắt đầu mở mắt đã cho rượu vào người đến khi chiều tối, có hôm đến khuya, nói lảm nhảm rồi ngủ thiếp, hôm sau lại tái diễn của hôm qua.

Có nhiều cụ già Pako than thở rằng đời sống của cụ quá khó khăn, chẳng biết bám víu vào đâu, những người con của cụ cũng nghèo khổ rách nát, chỉ mong nhà nước của Bác Hồ có chính sách giúp đỡ cho bà con bớt khổ nhưng lâu nay chẳng thấy gì ngoài những chút quà Tết có khi là của nhà nước, có khi là của Việt Kiều mang cho. Hiện tại, với diện tích đất rừng khai phá mỗi gia đình của người Kapo chỉ có một hecta nhưng trong sổ đỏ chỉ để sản xuất, trồng rừng, vì nhà nước Viêt Nam có thể thu hồi bất kỳ giờ nào. Và người Pako cũng mong nhà nước thu hồi đất đai của họ cho xong chứ để lại, họ có trồng trọt và khai tác chăng nữa thì cũng chẳng đủ sống. Quanh năm suốt tháng, hỏ phải đi hái măng rừng ra chợ bán, ngày nào đắt thì kiếm được ba chục, năm chục ngàn đồng, có ngày kiếm vài ngàn, đủ để mua lon gạo chút muối… Đó là thân phận của “con cháu bác Hồ” mang tê là dân tộc Pako-Vân Kiều.

Xin bấm vào đây để xem bài viết của Đài Á Châu Tự Do: Người dân tộc thiểu số Vân Kiều và Pa-kô

Dân Tộc bản địa Pako ở miền trung Việt Nam