Ngày 31-1-2015, đài VOA của Hoa Kỳ loan tin rằng thành tích nhân quyền của Việt Nam trong nhiều lĩnh vực chủ yếu vẫn yếu kém, theo “Phúc trình về Tình hình Nhân quyền Toàn cầu năm 2015” do Tổ chức theo dõi nhân quyền Human Rights Watch (HRW) mới công bố. Ông Brad Adams, Giám đốc Ban Á châu của tổ chức HRW nhận định:

"Năm 2014 là một năm chính sách đàn áp tiếp diễn đối với giới hoạt động ở Việt Nam. Chính quyền Việt Nam nói với các nhà ngoại giao rằng họ bắt giữ ít người hơn, nhưng tới cuối năm, số người bị bắt ít nhiều vẫn tương đương với những năm trước, nhiều người vẫn bị bắt vì những lý do chính trị”

Tổ chức bênh vực nhân quyền quốc tế nói Hà Nội trấn áp hầu hết mọi hình thức bất đồng chính kiến. Quyền tự do ngôn luận, tự do lập hội và tụ họp ở nơi công cộng bị theo dõi chặt chẽ. Giới hoạt động tôn giáo, các blogger, những người bảo vệ nhân quyền, các nhà hoạt động bênh vực quyền người lao động và đất đai, cũng như các nhà vận động cho dân chủ bị sách nhiễu, đe dọa, hành hung và bắt bớ.

Chiến thuật mới: Sử dụng côn đồ lạ mặt

Một khuynh hướng đáng lo ngại là việc sử dụng côn đồ lạ mặt để tấn công những nhà hoạt động và bất đồng quan điểm với nhà nước. Ông Adams cho biết trong năm qua, Tổ chức theo dõi nhân quyền Human Rights Watch đã nhận được nhiều báo cáo về các trường hợp bạo hành mà nạn nhân là những người hoạt động ôn hoà và cổ vũ cho dân chủ:

"Đó là một chiến thuật mới: sử dụng côn đồ, những người mặc thường phục để đi đánh người dân, trấn áp tinh thần họ. Đôi khi họ chỉ bị hù doạ, nhưng đôi khi có xảy ra bạo lực xâm phạm thân thể của họ. Chúng tôi đã thu thập chứng cớ về rất nhiều trường hợp (…) Hình như sử dụng côn đồ để đánh người là một quyết định do một cấp hữu trách nào đó đưa ra để tìm cách bịt miệng dân, không cho họ khiếu nại về một vấn đề nào đó. Sự thể này rất đáng quan tâm, bởi vì chúng ta đang nói tới những nạn nhân như những nhà thơ, các bloggers, những người bất bạo động, đang đi trên đường thì bất thần một chiếc xe trờ tới, rồi những người mặc thường phục, hay côn đồ, túa ra bao vây, đe doạ, đánh đập họ."

Ông Adams nói thêm:

"Tôi nghĩ chính phủ Việt Nam đã thất bại trong cố gắng bịt miệng dân, bởi vì bất chấp hiểm nguy, ngày càng có nhiều người lên tiếng, nhiều người viết blog hơn, nhiều người hơn đứng ra ủng hộ những người bị bắt giữ, bị sách nhiễu. Tôi thực sự nghĩ sẽ có thay đổi căn bản ở Việt Nam. Những chế độ độc tài chính trị không còn có đất sống nữa."

Bản phúc trình toàn cầu năm 2015 dài 65 trang là phúc trình thứ 25 của HRW, tổng kết tình hình nhân quyền tại hơn 90 quốc gia. Phúc trình này nói trong năm 2014, chính quyền Việt Nam đã đưa ít nhất 29 nhà hoạt động và bất đồng chính kiến ra xét xử, kết án họ tổng cộng 129 năm tù giam.

Trong bức tranh u ám đó, Human Rights Watch nêu ra môt điểm sáng duy nhất, là việc Việt Nam thông qua Công ước Chống Tra tấn của Liên Hiệp Quốc (CUCTT) hồi tháng Mười Một năm 2014. 

Photo: VOA

 * * 

Dân tộc Chăm hôm nay không có ai chủ trương chống phá nhà nước Việt Nam, nhưng dân tộc này đang sống trong mối đe dọa thường xuyên. Họ không phải là đứa con của đất nước Việt Nam mà là công dân của tổ chức công an thì đúng hơn.

Những người Chăm nào ở hải ngoại, dù họ đã từng đứng ra chống chế độ cộng sản, nếu họ chấp nhận hợp tác với tổ chức công an, tức là chấp nhận trả lời những câu hỏi mà tổ chức này yêu cầu, thì họ được che chở, trở về Viêt Nam một cách thoải mái. Cũng là người Chăm ở hải ngoại mà chúng tôi không muốn nêu tên ra ở đây, vì không chấp nhận hợp tác với công an, họ bị khai trừ, không xin được visa để trở về thăm quê hương.

Người Chăm sinh sống tại Việt Nam cũng không thoát khỏi qui luật này. Những người Chăm nào chấp nhận hợp tác với công an, thì họ được sự che chở. Ban Biên Soạn, cơ quan thân cận với công an, có quyền cải biến chữ viết Chăm, mặc dù dân tộc Chăm đã từng đứng ra phản đối. Những sinh viên Chăm lúc nào cũng bị đe dọa trục xuất ra khỏi đại học, nếu họ hành động không có sự đồng ý của công an. Những trí thức Chăm phải cúi đầu làm ngơ trước trước những bất công dưới chế độ xã hội chủ nghĩa, vì sợ công an đến nhà điều tra, hỏi vấn đề, v.v. Những nhà khoa học người Chăm đang phục vụ trong các viện nghiên cứu, có quyền viết bất kỳ những chủ đề về vương quốc Champa, nhưng họ không có quyền bàn đến chính sách Nam Tiến của dân tộc Việt hay viết đề tài liên quan đến chính sách bất công của nhà nước đối với dân tộc Chăm.

Cho đến hôm nay, không có người Chăm nào bị bắt về tội chống phá nhà nước – Vì người Chăm không chủ trương lật đổ chế độ –   nhưng họ đang sống trong bối cảnh lo âu và sợ hải, trước chính sách hăm dọa thường trực của tổ chức công an. Nhưng đây là một vấn nạn chung của những người dân bản địa có mặt tại quốc gia này, như Khmer đồng bằng Nam Bộ, người Tây Nguyên.