Pgs. Ts. Po Dharma

Vào cuối năm 1831, một nhóm quan lại trong triều đình Champa đứng ra phản đối thái độ của quốc vương Champa là Po Phaok The (Nguyễn Văn Thừa) về việc ly khai với triều đình Huế để tuân thủ mọi chỉ thị của Lê Văn Duyệt ở Gia Định Thành. Vua Minh Mệnh là một chính trị gia rất nhạy bén. Lợi dụng tình hình rối ren ở Champa và sức khỏe suy yếu của Lê Văn Duyệt ở Gia Định Thành, 

Sau 7 năm trị vì, Po Klan Thu (Nguyễn Văn Thừa) băng hà vào năm Tí (1828). Tin từ trần này không phải do triều đình Champa cung cấp mà là phát xuất từ vị trấn thủ của phủ Bình Thuận. Điều này đã chứng minh rằng Po Klan Thu (Nguyễn Văn Thừa) không chết trên lãnh thổ Champa mà là ở một nơi khác, có thể tại Huế trong lúc bị giam giữ vì lý do gì đó ?.

Là chiến hữu của vua Gia Long trong chiến trường chống quân Tây Sơn và cũng là người thân của Lê Văn Duyệt tức là phó vương có quyền lực ở Gia Định Thành, vua Po Saong Nyung Ceng (1779-1822) lợi dụng tư thế này để xây dựng vương quốc Champa trong thanh bình và no ấm. Năm 1820, Gia Long băng hà, nhường ngôi lại cho vua Minh Mệnh, một vị hoàng đế có chính sách cai trị hoàn toàn khác biệt với vua cha,

Cuộc khởi nghĩa của ba anh em Tây Sơn vào năm 1771 đã làm xụp đổ triều đại nhà Nguyễn, buộc Nguyễn Ánh phải chạy vào Gia Định để làm nơi ẩn nấu hầu khôi phục lại ngai vàng và biến vương quốc Champa trở thành khu quân sự mang tính cách chiến lược mà Nguyễn Ánh hay Tây Sơn tìm mọi cách để chiếm đóng hầu đưa người thân cận của mình lên làm quốc vương 

Champa là “quốc gia liên bang” (fédération) và đôi lúc còn là “liên hiệp quốc gia” (confédération), một thể chế chính trị rất quen thuộc trong quá trình hình thành các quốc gia nằm trong khu vực của dân tộc Mã Lai Đa Đao vào thời cổ đại. Liên bang Champa tập trung 5 tiểu vương quốc: Indrapura (Quảng Bình-Quảng Trị), Amaravati, Vijaya (Thừa Thiên-Quảng Nam), Kauthara (Phú Yên-Khánh Hòa) và Panduranga (Ninh Thuận-Bình Thuận).

« Vương quốc Champa : Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835 » là một biến cố lịch sử tang thương nhất dưới triều đại Minh Mệnh, một ông vua không ngần ngại áp dụng chính sách dã mang để tiêu diệt dân Chăm về tội theo Lê Văn Duyệt chống lại triều đình Huế. Đây là đề tài rất nhạy cảm đòi hỏi nhà sử học phải dựa vào những tài liệu chính xác

Vương Quốc Champa : Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835 là công trình nghiên cứu viết bằng tiếng Pháp của Pgs. Ts. Po Dharma, được ấn hành bởi Viện Viễn Đông Pháp tại Paris vào năm 1987. Tác phẩm này được chuyển ngữ sang tiếng Việt do IOC-Champa xuất bản và do Hội Đồng Phát Triển Văn Hóa Xã Hội Champa trình bày trong buổi lễ ra mắt sách vào ngày 14-9-2013 tại San Jose, California (Hoa Kỳ).

Pgs. Ts. Po Dharma

Lời của BBT Champaka.info. Vương Quốc Champa : Lịch sử 33 năm cuối cùng 1802-1835 là tác phẩm do Pgs. Ts. Po Dharma thực hiện, ấn hành bởi IOC-Champa qua tập san Champaka số 12, được ra mắt trong buổi lễ long trọng tại San Jose (Hoa Kỳ) do Hội Đồng Phát Triển Văn Hóa-Xã Hội Champa tổ chức. Đây là tác phẩm lịch sử đầu tiên nói về tình hình vương quốc Champa trong 33 năm cuối cùng, một biến cố tang thương và đẫm máu

Ngày 14/09/2013, Hội Đồng Phát Triển Văn Hóa-Xã Hội Champa sẽ tổ chức buổi ra mắt sách Lịch Sử Champa: 33 năm cuối cùng (1802-1835) và Hội Luận về chủ đề: Dân tộc bản địa Việt Nam tại San Jose, Hoa Kỳ. Chúng tôi tổng hợp một số thông tin và phân tích trong bài viết dưới đây những thuận lợi và khó khăn của những người dân bản địa trong nước trên con đường đấu tranh đòi quyền bản địa cho dân tộc mình trong bối cảnh hiện nay.

Lời của BBT Champaka. Lý Nhân Tâm là cây bút của Tinparis.net có đăng một số bài viết nhận định và trình bày quan điểm về xã hội Chăm được đăng tải trên web Tinparis.net. Nhân dịp Lễ ra mắt tác phẩm lịch sử Champa và Hội Luận về dân tộc bản địa, BBT có nhận bài viết chính thức gửi từ Lý Nhân Tâm nhằm chia sẽ với tác giả Po Dharma và dân tộc Champa về tác phẩm “Lịch sử 33 năm cuối cùng của Champa”.